ΤΟ ΦΥΛΑΚΤΟ

Ύστερα απ’ τον πόλεμο που ρήμαξε την Ανατολή, έσβησε και το λιγοστό φως που θαμπόφεγγε αντίκρια στη Μυτιλήνη. Ήτανε στ’ αλήθεια, σαν ένας κόσμος κρυφός, περικλεισμένος μέσα σ’ ένα μπουγάζι κι απ’ έξω, λες και το φυλάγανε ένα πλήθος νησιόπουλα, ρημονήσια τα περισσότερα. Ο τόπος είναι ένα χερσόνησο, σα δρεπάνι που βγαίνει έξω απ’ τη στεριά της Ανατολής και στρίβει κατά το βοριά. Το μέρος της θάλασσας που σφαλιέται ανάμεσα στο χερσόνησο και στη μεγάλη στεριά, το βουλώνει ένα νησί, το Μοσχονήσι κι αφήνει δυο περάσματα, ένα κατά το βασίλεμα κι ένα κατά το βοριά. Το πρώτο είναι το πιο φαρδύ και το λένε Ταλιάνι. Το δεύτερο είναι κατά πολύ στενότερο και το λένε Ντουλάπι… Φώτης Κόντογλου Οι Κυδωνιές, το ΑΪΒΑΛΙ, όπως το έλεγαν οι απλοί άνθρωποι, ήταν μια καθαρά ελληνική πολιτεία με τέτοια προνόμια που κανένα άλλο μέρος της Ανατολής δεν είχε, μέχρι που το μίσος και η μανία των Τούρκων κατέστρεψαν τα πάντα, για ν’αφήσουν πίσω τους στάχτη και καταστροφή…