Ο σοσιαλισμός στη νοτιοανατολική Ευρώπη, από τις απαρχές έως το 1918

Κατά την πορεία της Δεύτερης (Σοσιαλιστικής) Διεθνούς, μετά το 1889, προς το σοσιαλισμό, στο μέσο των θεωρητικών αντεγκλήσεων ως προς το δίλημμα της μεταρρύθμισης ή επανάστασης, τα μέλη του εργατικού κινήματος –μεταξύ αυτών σπουδαίοι εβραίοι μαρξιστές– στη Ρουμανία, Βουλγαρία, Σερβία και λοιπές βαλκανικές χώρες είχαν παραγωγή οικονομικών και κοινωνικών θεωριών, και περαιτέρω έντονη δράση. Στην οθωμανική Θεσσαλονίκη, η εβραϊκή σοσιαλιστική Φεντερασιόν, οργάνωση πρωτοφανούς μαζικότητας, πόλος συσπείρωσης του πολυπληθούς προλεταριάτου της εβραϊκής κοινότητας της πόλης, δεχόμενη από την ίδρυσή της το 1909 ιδεολογικές επιθέσεις από τους βούλγαρους «στενούς» και τους σέρβους σοσιαλιστές, προσαρμοζόταν στις τρέχουσες συνθήκες κοινωνικής και πολιτικής υπανάπτυξης. Μετά το 1912, στην ελληνική Θεσσαλονίκη, η εβραϊκή οργάνωση συνέχισε τον αγώνα για την ειρήνη, κοινωνική δικαιοσύνη και χειραφέτηση της εργατικής τάξης, έως το 1918 που εντάχθηκε στο ενιαίο ελληνικό εργατικό κόμμα.