Οι εκδόσεις Επίκεντρο πραγματοποίησαν εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου του Σταύρου Τζίμα: Η κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας και οι ελληνικές φαντασιώσεις Ελλάς ? Σερβία – Ορθοδοξία το Σάββατο 7 Μαρτίου, στην ΕΣΗΕΑ. Για το βιβλίο μίλησαν οι:
και ο Σταύρος Τζίμας, δημοσιογράφος, συγγραφέας. Τη συζήτηση συντόνισε o Τάσος Τέλλογλου, δημοσιογράφος. Δημοσιογραφική κάλυψη της εκδήλωσης από το Bookia: http://www.bookia.gr/index.php?action=Blog&post=4ec5bd5c-34bc-4225-8650-aa3f652c9b34 Ευχαριστούμε κατ’ αρχήν τις εκδόσεις Επίκεντρο που εμπιστεύτηκαν το Bookia για την κάλυψη τής εκδήλωσης δημοσιογραφικά και τηλεοπτικά. Το ότι όλο και περισσότεροι εκδότες και συγγραφείς αναθέτουν στο Bookia την κάλυψη των εκδηλώσεών τους, δείχνει πιστεύουμε την εκτίμηση στα αποτελέσματα, με ενέργειες πριν και μετά τις εκδηλώσεις προσεγγίζοντας επιπλέον και ένα απόλυτα στοχευμένο κοινό και δημιουργώντας περιεχόμενο που λειτουργεί μόνιμα προωθώντας ακόμα πιο αποδοτικά βιβλία και συγγραφείς. Η Γιουγκοσλαβία κατέρευσε ή διαλύθηκε; Αν και ακούγεται λογοπαίγνιο, φάνηκε ότι και ο συγγραφέας τού βιβλίου και ο εκδότης σκέφτηκαν πολύ πριν αποφασίσουν ποια λέξη θα χρησιμοποιήσουν στον τίτλο, διότι την καθεμία τη συνοδεύει η αποδοχή διαφορετικών αιτιών. Το βιβλίο που παρουσιάστηκε είναι μία δημοσιογραφική έρευνα τού δημοσιογράφου Σταύρου Τζίμα για τις αιτίες που οδήγησαν στην κατάρρευση τής πολυεθνικής αυτής χώρας. Τα γεωπολιτικά ζητήματα είναι το πιο περίπλοκο μέρος τής πολιτικής και ο χειρισμός τους απαιτεί πείρα και το σημαντικότερο, μακροπρόθεσμο κεντρικό σχεδιασμό μίας χώρας. Όπως δήλωσε και ο ίδιος ο συγγραφέας κατά την ομιλία του, με το βιβλίο δεν δίνει απαντήσεις αλλά στοιχεία που θα οδηγήσουν τον αναγνώστη να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα. Βάσει των όσων ακούστηκαν, παρόλο που φαινόταν ότι η Ελλάδα ήταν μακριά από την ενεργή εμπλοκή στο ζήτημα, φαίνεται ότι οι συγκυρίες μόνον απέτρεψαν την στρατιωτική εμπλοκή μας. Όμως, οι χειρισμοί τής τότε κυβέρνησης πρόδιδαν έλλειψη σχεδίου και έντονη επιρροή από το λαϊκό αίσθημα που “υποστήριζε άκριτα εγκληματίες πολέμου”, όπως χαρακτηριστικά ακούστηκε. Το διαθέσιμο βίντεο δίνει τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε ξανά και ξανά τις ενδιαφέρουσες ομιλίες που μας παραπέμπουν να ερευνήσουμε το θέμα με τα στοιχεία που μας παρέχει το βιβλίο. Ο Τάσος Τέλλογλου, ως συντονιστής τής συζήτησης, παρουσίασε τους ομιλητές και κάλεσε πρώτον να μιλήσει τον κο Λεωνίδα Χατζηπροδρομίδη, ως “τον καλύτερο γνώστη τού θέματος”, όπως είπε χαρακτηριστικά. Ο κος Λεωνίδας Χατζηπροδρομίδης αναφέρθηκε αρχικά στην “ατυχία ή τύχη” να βρίσκεται εκεί στη διάρκεια των γεγονότων. Μας έδωσε ένα συνοπτικό ιστορικό τής χώρας από την ίδρυσή της το ’45 και μία περιληπτική εικόνα τής οργάνωσής της. “Μονοκομματική με σοβαρή δομή εξουσίας που στηριζόταν στο στρατό” ήταν οι έκφραση που χρησιμοποίησε. “Μετά την ενδοκομουνιστική αντιπαράθεση με το Στάλιν και τη νίκη της, άσκησε παγκόσμια πολιτική. Μετά το θάνατο τού Τίτο, άνοιξε ο δρόμος για τη διάλυση. Εμφανίστηκαν, στη Σερβία αρχικά, οι πρώτες εθνικιστικές τάσεις που εξαπλώθηκαν στη συνέχεια”. Στη συνέχεια, περιέγραψε την εξέλιξη των γεγονότων, την έξαρση τού εθνικιστικού κινήματος και το ρόλο που έπαιξαν πρόσωπα κλειδιά, όπως ο Μιλόσεβιτς και Τούσμαν, έως την πολιορκία τού Σεράγεβο, την επέμβαση τού ΝΑΤΟ με τους βομβαρδισμούς και την τελική συμφωνία τού ’95. Χαρακτήρισε το βιβλίο ως “Τίμιο, δίνει την οπτική όλων των πλευρών, καταδικάζει το έγκλημα, επαινεί την ανθρωπιά” και έκλεισε λέγοντας ότι τιμά την ΑΡΧΗ “Η είδηση είναι ιερή, τα σχόλια ελεύθερα”. Ο κος Δημήτρης Καραϊτίδης υπηρετούσε τότε ως διπλωμάτης στα Σκόπια και πολύ σωστά νομίζω επελέγη να πει τη γνώμη του για το θέμα. Όπως φάνηκε από την ομιλία και τις τοποθετήσεις του στις ερωτήσεις που έγιναν, είναι βαθύς γνώστης και του συγκεκριμένου θέματος αλλά και έμπειρος διπλωμάτης που βλέπει τα ζητήματα κάτω από την επιφάνεια. Αφού ευχαρίστησε το συγγραφέα για την πρόσκληση, μίλησε για το βιβλίο σχολιάζοντας ότι “Υπηρετεί τους σκοπούς τής δημοσιογραφίας. Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον με αφηγηματική ροή και ουσιαστικό περιεχόμενο. Αποτυπώνει τα γεγονότα και δίνει μία καλή εικόνα για τα στάδια τής Γιουγκοσλαβίας έως το θρυμματισμό της. Είναι ενδιαφέρον ανάγνωσμα και σημείο αναφοράς πλέον με τα στοιχεία και τις συνεντεύξεις που παρέχει. Καλεί τον αναγνώστη να συμπεράνει μόνος του για το εκ φύσεως συναρπαστικό θέμα του”. Στη συνέχεια αναφέρθηκε συνοπτικά στα γεγονότα και τις αφορμές που δόθηκαν για την επέμβαση τού ΝΑΤΟ, “για τους δικούς του σκοπούς”, όπως σημείωσε. Στην ομιλία του ασχολήθηκε περισσότερο, και για αυτό ίσως έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, με την Ελλάδα και πως χειρίστηκε το ζήτημα. “Η Ελλάδα ζούσε έναν συναισθηματικό παροξυσμό. Η κοινή γνώμη εγκλωβίστηκε σε μία απλουστευμένη λογική ‘καλό Μιλόσεβιτς – κακοί Αμερικάνοι’. Υπήρξαν και Έλληνες που εντάχθηκαν στις γραμμές των Σέρβων και πολέμησαν. Τι ήταν αυτοί; Κατσαπλιάδες ή ήρωες; Ας αποφασίσει ο κάθε αναγνώστης μόνος του”. Αναρωτήθηκε κάποια στιγμή, “Απορώ πως η Αθήνα δεν καταλάβαινε τα προφανή, τότε”. “Πληρώσαμε ακριβά λάθη, δισταγμούς και διγλωσσία. Ήταν ταμπού και απαγορευμένη η επαφή με την άλλη πλευρά. Κινηθήκαμε με κριτήρια εσωτερικής πολιτικής για τον εντυπωσιασμό τής κοινής γνώμης”. “Το θέμα συνεχίζει να υπάρχει. Τα βλαπτικά να αποφευχθούν τώρα. Χρειάζεται ρεαλιστική ευελιξία, όχι υποχώρηση, καλά σχεδιασμένες κινήσεις, όχι συναισθηματικές εξάρσεις. Ελπίζω και εύχομαι οι χειρισμοί να είναι προς το σωστό πνεύμα”, είπε κλείνοντας την ομιλία του ο κος Καραϊτίδης. Ο κος Αλέκος Παπαδόπουλος σχολίασε αρχικά την καταγωγή τού συγγραφέα. Κατάγεται από το Σούλι, 2 χλμ από το Κούγκι”, είπε με διάθεση αστεϊσμού για μία σχετική πολιτική δήλωση που έγινε πρόσφατα από κυβερνητικό στέλεχος. “Γιατί όμως ασχολείται με τα Βαλκάνια;”, αναρωτήθηκε για να δώσει ο ίδιος μία ενδιαφέρουσα εξήγηση. “Οι άνθρωποι των συνόρων είναι πιο κοντά στην ιστορία. Κουβαλάνε αχούς και καημούς από τα βάθη των αιώνων”. “Είναι ένα καλό βιβλίο. Μία προσωπική έρευνα που κρατάει το μέτρο. Ένα βιβλίο αναφοράς”, είπε για το βιβλίο για να συμπληρώσει πάλι αστειευόμενος, “Έκανε μία σουλιώτικη πονηριά, επειδή δεν μπορούσε να αφαιρέσει τίποτα, τι να αφαιρέσεις άλλωστε, πύκνωσε τις σελίδες για να φαίνονται λιγότερες”. Στάθηκε ιδιαίτερα σε μία άστοχη έκφραση κατά τον ίδιο, “Όταν κατακάθισε ο κουρνιαχτός, ήρθαν οι τζιχαντιστές”, και εξήγησε τη χρονική ανακολουθία χρήσης τής λέξης. “Τα Βαλκάνια ζουν το παρόν με βάση την ιστορία τους”, ήταν μία έκφραση που χρησιμοποίησε για να δώσει το στίγμα τής ψυχοσύνθεσης των λαών στην περιοχή μας. Κρίνοντας και από εμάς τους ίδιους, φαίνεται μία εύστοχη παρατήρηση και όσο πιο πλούσια και μακρά ιστορία έχει ένας λαός, τόσο πιο δύσκολο να απαγκιστρωθεί από αυτή. Θα μπορούσε όμως να γίνει διαφορετικά; Νομίζω ότι ένας άνθρωπος 80 ετών δεν μπορεί να λειτουργήσει μόνον με τις εμπειρίες του από την ηλικία των 35 και μετά! “Τώρα υπάρχει μία ισορροπία”, συνέχισε ο κος Παπαδόπουλος. “Αλλά και ένταση από τη διαμάχη για το είδος τού Ισλάμ που θα επικρατήσει. Πρέπει να αντιδρούμε με μέτρο. Η αγνόηση και η υπερβολή είναι το ίδιο ακραίες και άστοχες συμπεριφορές. Υπάρχει κίνδυνος παρόλο που ο μουσουλμανικός πληθυσμός στην περιοχή είναι μικρός. Τα Βαλκάνια ήταν και παραμένουν φτωχά, προκλήθηκε πληθυσμιακή ερημοποίηση λόγω φτώχειας και ένα πνευματικό κενό μετά έναν αιώνα υλιστικής αντίληψης”. Ο κος Παπαδόπουλος συνέχισε λέγοντας, “Τα ισλαμικά δίκτυα αυξάνονται. Η Τουρκία και η Σαουδική Αραβία περιμένουν τη στιγμή που θα εξωτερικεύσουν τις προθέσεις τους στην περιοχή. Οι πιο ενεργοί ισλαμιστές βρίσκονται εκτός Αλβανίας” και αναρωτήθηκε, “Κινδυνεύει η Ελλάδα ή η Ευρώπη;”, με αφορμή πρόσφατες πολιτικές δηλώσεις στο ίδιο σκεπτικό. “ΣΥΜΦΩΝΩ αλλά που απευθύνεται αυτό το ερώτημα; Κινδυνεύει η Ελλάδα αλλά από το εσωτερικό ή από το εξωτερικό;”, ήταν το τελευταίο σχόλιό του. Ο κος Αλέξης Παπαχελάς χαρακτήρισε το βιβλίο ως ‘Εξαιρετικά ενδιαφέρον ανάγνωσμα, μία ζώσα εντυπωσιακή έρευνα που θα προσφέρει πολλά στην κατανόηση αυτής τής περιόδου” και συνέχισε, “Είμαστε περήφανοι που έχουμε τον κο Τζίμα στην Καθημερινή παρόλο που αυτό δεν φαίνεται στο μισθό του! Είναι ρεπόρτερ παλαιάς κοπής, όχι του καναπέ αλλά των δρόμων” Σημείωσε τρία βασικά στοιχεία για την περίοδο 1) Πρόκειται για γεγονότα στο τέλος τού ψυχρού πολέμου και διάψευση των προβλέψεων ότι πλέον θα ζούσαμε μία πλαστικοποιημένη πολιτική, 2) Είναι η πρώτη φορά που η Γερμανία παίζει σημαντικό ρόλο στην εξωτερική πολιτική, 3) Υπάρχουν πολλές ομοιότητες τού τότε με το τώρα, η εν θερμώ πολιτική, τα δυσδιάκριτα σύνορα τού πάθους και του συμφέροντος τής χώρας. Ο κος Πέτρος Παπασαραντόπουλος χαρακτήρισε το βιβλίο ως “Μία ευκαιρία να αναστοχαστούμε τα γεγονότα και να μην κάνουμε τα ίδια λάθη” και σημείωσε πως “Η περίοδος αυτή είναι πολύ μακριά και πολύ κοντά ταυτόχρονα”. Συνέχισε με μία συνοπτική αναφορά στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τής εποχής και στο πως εξελίχτηκε η κατάσταση. “Η Ελλάδα ήταν η μοναδική μη κομμουνιστική χώρα στα Βαλκάνια. Ήταν η ευκαιρία να γίνουμε η Ευρώπη των Βαλκανίων, σπαταλήσαμε την ευκαιρία και γίναμε τα Βαλκάνια τής Ευρώπης”. “Κυριάρχησε η αυτοθυματοποίηση. Μόνοι μας βγήκαμε και δηλώσαμε στους διεθνείς οργανισμούς όπου συμμετέχουμε ότι μία μικρή χώρα χωρίς στρατό είναι απειλή για μία χώρα μέλος τού ΝΑΤΟ”. “Ο Δημήτρης Τζίμας ταξίδεψε σε όλες τις χώρες. Προβληματίστηκε αν θα ακολουθήσει το ρεύμα που ήταν η αποθέωση των εγκληματιών ή θα βαδίσει στα μονοπάτια τής αληθινής δημοσιογραφίας”, είπε και ανέφερε ως παράδειγμα αυτού τού ρεύματος το συμβάν όπου σε συνάντηση Κάρατζιτς και Σεραφείμ, καθώς ο πρώτος κινήθηκε να φιλήσει το χέρι τού Αρχιεπισκόπου, ο δεύτερος τού είπε “Όχι, εγώ πρέπει να σου φιλήσω τα πόδια”. “Μπορούμε να βγάλουμε χρήσιμα συμπεράσματα κάνοντας αναγωγή στα σημερινά. Πόσο λάθος ήταν η χρήση τού εθνικολαϊκισμού”. “Του βγάζω το καπέλο” είπε για το συγγραφέα και συνεχάρη και τον κο Χατζηπροδρομίδη που “στάθηκε μαζί του κόντρα στο ρεύμα, οι δύο όρθιοι στην ερημία τού πλήθους”. Ο συγγραφέας Σταύρος Τζίμας δήλωσε τιμή από την παρουσία εκλεκτών συναδέλφων του, διπλωματών και συντοπιτών του Ηπειρωτών. Ευχαρίστησε τον Παντελή Καψή που του “έδειξε το δρόμο προς τα Βαλκάνια” όπως είπε αλλά και τον Αλέξη Παπαχελά που “έχει ανοιχτές τις σελίδες τής Καθημερινής για αυτά που κουβαλάω από εκεί”. “Το βιβλίο είναι το αποτέλεσμα 2 και πλέον δεκαετιών δουλειάς σε περιοχή με γεγονότα που συγκλόνισαν τον κόσμο. Δεν αναβλύζει αίμα αλλά κυριαρχεί η απλή καταγραφή των γεγονότων. Μεγάλο μέρος τού υλικού το άντλησα από την Καθημερινή αλλά το μεγαλύτερο από τις χειρόγραφες σημειώσεις μου που δυσκολεύτηκα να αποκρυπτογραφήσω. Ελπίζω μόνον να μην είναι κουραστικό”. “Έγραψα αυτό το βιβλίο ως κατάθεση μαρτυρίας. Βρεθήκαμε και εμείς στα πρόθυρα τής ανάφλεξης, αν η Βουλγαρία είχε ακολουθήσει εναλλακτικό σχέδιο και εμπλεκόταν ενεργά στην υπόθεση”. Ομολογώ ότι το συνθετικό “οι ελληνικές φαντασιώσεις” στον τίτλο, μου κέντρισε το ενδιαφέρον περισσότερο απ’ όλα τα άλλα. Σε αυτή την παράμετρο αναφέρθηκε αναλυτικά ο συγγραφέας και έχει μεγάλο ενδιαφέρον να τον παρακολουθήσετε και στο βίντεο. “Όλοι ήταν με τους Σέρβους. Δεν ξέρω αν αυτό ήταν καλό ή κακό, ας το συμπεράνει ο καθένας μόνος του επεξεργαζόμενος τα στοιχεία στο βιβλίο. Ένα ερώτημα που απασχολεί είναι το γιατί έπρεπε να γίνουμε εχθροί με τους άλλους. Γιατί αυτή τη απόλυτη συμπόρευση με τον Μιλόσεβιτς. Ακόμα, γιατί όχι ο διαμελισμός με ειρηνικό τρόπο; Γιατί παρασυρθήκαμε από την προπαγάνδα των Σέρβων για χριστιανικό τόξο ενάντια στο μουσουλμανικό; Τότε όλοι είχαν ένα σύνθημα, Ελλάς-Σερβία-Ορθοδοξία. Πιστέψαμε ότι ο Μιλόσεβιτς θα καθαρίζει και το όνομα των Σκοπίων, ότι οι Σέρβοι θα μας συμπαραστέκονταν έμπρακτα και στον Έβρο σε πιθανή αντιπαράθεση με τους Τούρκους”. “Το ξεθώριασμα τής προοπτικής ένταξης στην Ευρώπη δημιουργεί πρόσφορο έδαφος εθνικισμών στα Βαλκάνια. Παρόλο που στα Βαλκάνια συμβιώνουν αρμονικά πληθυσμοί διαφορετικών θρησκειών, τρίτες δυνάμεις (Τουρκία, Σ. Αραβία) εντείνουν την προπαγάνδα τους δημιουργώντας προϋποθέσεις να έχουμε στο μέλλον ακόμα και πολεμικές συγκρούσεις θρησκευτικού χαρακτήρα”. “Τι μας νοιάζουν όμως εμάς όλα αυτά;”, ρωτάει και απαντάει ο ίδιος ο συγγραφέας, “Όταν καίγεται το σπίτι τού γείτονα ετοιμάζεσαι να έρθει και η δική σου σειρά. Όπως θα έλεγε και ο Χαρίλαος Φλωράκης, έχουμε πολύ απλωμένο τραχανά στα Βαλκάκια. Συνδεόμαστε με τις χώρες στα βόρειά μας και με φυσικούς πόρους, η εκτροπή τού Αξιού από τα Σκόπια θα έθετε τέλος στον Μακεδονικό κάμπο. Πέρα απ’ όλα τα άλλα, είναι έντονο το ελληνικό άρωμα σε αυτές τις περιοχές”. “Τα υπόλοιπα στο βιβλίο”, είπε ο συγγραφέας κλείνοντας την ομιλία του. Ακολούθησαν ενδιαφέρουσες ερωτήσεις από το κοινό, δημοσιογράφους και διπλωμάτες. Αφορούσαν την ιστορία τής Γιουγκοσλαβίας, το πως εξελίχθηκε και έφτασε ως εδώ, για τη στάση των άλλων ευρωπαϊκών χωρών αλλά και της Ελλάδας, για το ρόλο των θρησκειών στην περιοχή αλλά και την προοπτική, ποιες μπορεί να είναι οι εξελίξεις από εδώ και πέρα. Οι ενδιαφέρουσες ερωτήσεις είχαν και ενδιαφέρουσες απαντήσεις τις οποίες σας προτείνουμε να δείτε στο βίντεο τής παρουσίασης τού βιβλίου.
