ΕΠΕΙΣΟΔΙΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗΣ ΠΑΛΙΝΔΡΟΜΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ 20ΟΥ ΑΙΩΝΑ

Το βιβλίο αυτό εξετάζει τις καλλιτεχνικές επιλογές των εικαστικών δημιουργών στις πρώτες δεκαετίες του 20ο αι.. Οι επιλογές αυτές κλιμακώνονται από απροσδόκητες παλινδρομήσεις σε παραδοσιακά στυλ οι οποίες επιτελούνται από πρωτοπόρους δημιουργούς, έως αναπάντεχες μετατοπίσεις προς τα εμπρός από συντηρητικούς συναδέλφους τους. Η συγγραφέας γράφει χαρακτηριστικά: «Πώς είναι δυνατόν δημιουργοί, το όνομα των οποίων υπήρξε συνώνυμο της πρωτοπορίας, να αλλάζουν τον καλλιτεχνικό τους προσανατολισμό και να καταφεύγουν στην ακριβώς αντίθετη τεχνοτροπία αλλά και γιατί κάποιοι από αυτούς εκφράζονται και παράγουν έργα με δύο εντελώς διαφορετικά στυλ, και μάλιστα ταυτόχρονα; Ή γιατί, συντηρητικοί καλλιτέχνες, κάτω από τις δύσκολες συνθήκες του πολέμου, προσχωρούν στον μοντερνισμό, για να επανέλθουν σε παραστατικά στυλ, μετά την επιστροφή τους από τον πόλεμο στην πατρίδα; Και τέλος, το κυριότερο, κατά πόσο νομιμοποιούμαστε να αντιμετωπίζουμε περιπτώσεις σαν τις παραπάνω ως επιστημονικό πρόβλημα και να διατυπώνουμε ανάλογα ερωτήματα;» Με το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και στη συνέχεια την ανάδειξη συντηρητικών κυβερνήσεων στο διεθνές πολιτικό προσκήνιο, παρατηρείται μια τομή στην πορεία του μοντερνισμού που εκδηλώνεται με φαινόμενα όπως n επιστροφή καινοτόμων δημιουργών σε παραδοσιακούς τρόπους και αναπαραστάσεις ή η ταλάντευση τους ανάμεσα στην παράδοση και τις εικονοκλαστικές πρωτοποριακές πρακτικές. Η εμβέλεια στην οποία εκτείνονται τέτοια επεισόδια καλλιτεχνικής παλινδρόμησης, που υπερβαίνει την όποια ‘τοπικότητα’, εξέθεσε κατά την έρευνα την ανεπάρκεια των παραδοσιακών μεθοδολογικών εργαλείων του ιστορικού της Τέχνης. H συγγραφέας λαμβάνοντας υπόψη της τη διάτρητη συνοχή που παρουσιάζει ο λόγος και το έργο των καινοτόμων δημιουργών, το ψυχολογικό υπόβαθρο που ενέχουν συγκεκριμένα εκφραστικά μέσα που ο μοντερνισμός ακυρώνει σε συνδυασμό με την αντιδραστική στάση του ευρέος ορίζοντα υποδοχής σε αυτόν, προτείνει μια ερμηνευτική προσέγγιση αυτών των ζητημάτων με την εφαρμογή της ψυχαναλυτικής μεθοδολογίας. Η Ιλιάνα Ζάρρα είναι επίκ. καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης στο Τμήμα Διαχείρισης Πολιτισμικού Περιβάλλοντος και Νέων Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Δυτικής Ελλάδας.