ΠΑΘ ΟΚΤΑΒΙΟ

Ο Οκτάβιο Παθ γεννήθηκε στην Πόλη του Μεξικού στις 31 Μαρτίου 1914, ενώ η Μεξικανική Επανάσταση βρισκόταν στο αποκορύφωμά της. Είδε το πρώτο φως στο Μισκοάκ, ένα χωριό κοντά στην Πόλη του Μεξικού (σήμερα τμήμα της) και μεγάλωσε υπό τις φροντίδες της μητέρας του, Χοσεφίνα Λοσάνο. Η μητέρα του, καίτοι θρησκευόμενη, λόγω έλλειψης οικονομικών πόρων και της ευρύτερης κοινωνικής ανέχειας, εκδιδόταν στις διάφορες γωνιές της πόλης για εξευτελιστικά ποσά. Ο Οκτάβιο είχε επίσης τις φροντίδες της θείας του, Αμάλια Λοσάνο, και του παππού του από την πλευρά του πατέρα του, Ιρενέο Παθ, βετεράνου στρατιώτη των δυνάμεων του Πορφίριο Ντίας, ανθρώπου διανοούμενου, φιλελεύθερου πνεύματος και μυθιστοριογράφου. Ο πατέρας του συγγραφέα, Οκτάβιο Σολόρσανο Παθ, εργαζόταν ως δικηγόρος και σύμβουλος του Εμιλιάνο Ζαπάτα και έλειπε για μεγάλες χρονικές περιόδους από την οικογενειακή εστία. Ο Οκτάβιο σπούδασε στο Κολέχιο Ουίλιαμς στην Πόλη του Μεξικού. Μετά τη δολοφονία του Εμιλιάνο Ζαπάτα, η οικογένεια του Παθ υποχρεώθηκε σε εξορία εξαιτίας της υποστήριξής της στο ζαπατιστικό κίνημα. Μετανάστευσαν στις Η.Π.Α. για να εκτίσουν την εξορία τους. Ο Οκτάβιο μυήθηκε νωρίς στον μαγικό κόσμο της λογοτεχνίας χάρη στον παππού του και στη βιβλιοθήκη που αυτός διατηρούσε, γεμάτη με κλασικά βιβλία της ευρωπαϊκής και της μεξικανικής λογοτεχνίας. Κατά τη δεκαετία του 1920 ανακάλυψε τους Ευρωπαίους ποιητές Χεράρδο Ντιέγο, Χουάν Ραμόν Χιμένεθ και Αντόνιο Ματσάδο, ισπανικής καταγωγής, οι οποίοι άσκησαν μεγάλη επίδραση στα αρχικά γραπτά του. Ως έφηβος το 1931, υπό την επίδραση του Ν.Χ. Λώρενς, εξέδωσε τα πρώτα του ποιήματα, όπως το Καμπεγιέρα («Η Kόμη-στεφάνι»). Δυο χρόνια αργότερα, σε ηλικία 19 ετών, εξέδωσε τη συλλογή ποιημάτων Λούνα Σιλβέστρε («Ασημένιο Φεγγάρι»). Το 1932, μαζί με κάποιους φίλους, ίδρυσε την πρώτη φιλολογική επιθεώρηση, την Μπαραντάλ («Η Κουπαστή»). Το 1937, σε ηλικία 23 ετών, ο Παθ εγκατέλειψε τις νομικές του σπουδές και έφυγε από την Πόλη του Μεξικού για να πάει στην επαρχία Γιουκατάν, όπου εργάστηκε στην πόλη Μέριδα σε ένα σχολείο με παιδιά χωρικών και εργατών. Εκεί άρχισε να εργάζεται στο πρώτο από τα μακροσκελή φιλόδοξα ποιήματά του, το Entre la piedra y la flor (Ανάμεσα στην πέτρα και στο λουλούδι), επηρεασμένος από τον Τ.Σ. Έλιοτ, στο οποίο περιγράφει την κατάσταση των Μεξικανών χωρικών υπό την εξουσία των άπληστων τσιφλικάδων της εποχής. Το 1937 ο Παθ προσκλήθηκε στο δεύτερο Διεθνές Κογκρέσο Συγγραφέων για την Προάσπιση του Πολιτισμού στην Ισπανία κατά τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο. Εκεί εξέφρασε την αλληλεγγύη του στο Δημοκρατικό στρατόπεδο και τάχθηκε ενάντια στον φασισμό. Με την επιστροφή του στο Μεξικό, ο Παθ υπήρξε συνιδρυτής του φιλολογικού περιοδικού Taller («Εργαστήρι») το 1938, στο οποίο έγραφε μέχρι το 1941. Το 1937 νυμφεύθηκε την Ελένα Γκάρρο, θεωρούμενη σήμερα από τις καλύτερες Μεξικανές συγγραφείς. Είχαν γνωριστεί το 1935. Απέκτησαν μια κόρη, την Ελένα, και πήραν διαζύγιο το 1959. Μέχρι το 1939, ο Παθ θεωρούσε τον εαυτό του πρώτα και κύρια ποιητή. Το 1943 ο Παθ έλαβε μια υποτροφία από το Guggenheim και ξεκίνησε σπουδές στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϋ στην Καλιφόρνια. Δυο χρόνια αργότερα μπήκε στο Μεξικανικό Διπλωματικό Σώμα, τοποθετούμενος αρχικά για μικρό χρονικό διάστημα στη Νέα Υόρκη. Το 1945 πήρε μετάθεση στο Παρίσι όπου έγραψε το Ο Λαβύρινθος της Μοναξιάς (El Laberinto de la Soledad), μια διεξοδική ανάλυση της μεξικανικής ταυτότητας, ιστορίας και σκέψης. Οι The New York Times περιέγραψε αυτό το έργο ως «μια ανάλυση του σύγχρονου Μεξικού και της μεξικανικής προσωπικότητας με την οποία παρουσίασε τους συγχωριανούς του οι οποίοι κρύβονται πίσω από τις μάσκες της μοναξιάς και της επισημότητας». Το 1952 ταξίδεψε για πρώτη φορά στην Ινδία. Την ίδια χρονιά πήγε στο Τόκιο ως υπεύθυνος εξωτερικών υποθέσεων. Αργότερα μετατέθηκε στη Γενεύη. Το 1954 επέστρεψε στην Πόλη του Μεξικού, όπου έγραψε το σπουδαίο του ποίημα «Ηλιόπετρα» (Piedra de Sol) το 1957, το «ωραιότερο ερωτικό ποίημα της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας» κατά τον Χούλιο Κορτάσαρ, ένα έργο που «η ιστορική σημασία του για την ισπανική γλώσσα είναι συγκρίσιμη με εκείνη της Έρημης Χώρας (The Waste Land) του Έλιοτ για την αγγλική» κατά τον Πέρε Ζιμφερρέρ. Εστάλη ξανά στο Παρίσι το 1959, ακολουθώντας την ερωμένη του, την Ιταλίδα ζωγράφο Μπόνα Τιμπερτέλλι ντε Πίζις. Το 1962 έγινε πρέσβης του Μεξικού στην Ινδία. Στην Ινδία, ο Παθ ολοκλήρωσε αρκετά έργα, συμπεριλαμβανομένων του Γραμματικός Πίθηκος (El mono gramatico) και Ανατολική Γη (Ladera este). Ενώ ήταν στην Ινδία, ήρθε σε επαφή με μια ομάδα συγγραφέων γνωστή με το όνομα Πεινασμένη Γενιά (Hungry Generation), στους οποίους επέδρασε σημαντικά. Γνώρισε την πρώτη του γυναίκα Έλενα Γκάρρο, συγγραφέα στην Πόλη του Μεξικού, με την οποία παντρεύτηκε το 1937. Πήραν διαζύγιο το 1959 και απέκτησαν μια κόρη, την Έλενα Λώρα Παθ Γκάρρο. Το 1965 παντρεύτηκε τη Γαλλίδα Μαρί-Ζοζέ Τραμινί, με την οποία έζησε ως το τέλος της ζωής του. Τον Οκτώβριο του 1968 παραιτήθηκε από το Διπλωματικό Σώμα διαμαρτυρόμενος για τη σφαγή μαθητών-διαδηλωτών από κυβερνητικές δυνάμεις του Μεξικού στην Πλατεία των Τριών Πολιτισμών στην πόλη Τλατελόλκο του Μεξικού. Κατέφυγε στο Παρίσι για μικρό διάστημα και επέστρεψε στο Μεξικό το 1969, όπου ίδρυσε το περιοδικό Πλουραλισμός (Plural, 1970-1975) με μια ομάδα φιλελεύθερων Μεξικανών και Λατινοαμερικανών συγγραφέων. Από το 1969 έως το 1970 δίδαξε τον Σιμόν Μπολιβάρ στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ. Ήταν επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ από το 1972 έως το 1974. Το 1974 δίδαξε τον Τσαρλς Έλιοτ Νόρτον στο Χάρβαρντ. Το βιβλίο του Τα Παιδιά της Λάσπης (Los hijos del limo) ήταν το αποτέλεσμα αυτών των μαθημάτων. Η μεξικανική κυβέρνηση έκλεισε το περιοδικό Πλουραλισμός το 1975, όμως ο Παθ άρχισε να εκδίδει αμέσως νέο φιλολογικό περιοδικό, τη Στροφή (Vuelta), μια έκδοση με την ίδια στόχευση με τον Πλουραλισμό. Ήταν ο εκδότης αυτού του περιοδικού μέχρι τον θάνατό του το 1998, όταν και το περιοδικό έκλεισε. Το 1977 κέρδισε το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ιερουσαλήμ για το θέμα της προσωπικής ελευθερίας που ανέπτυξε στα έργα του. Το 1980 βραβεύτηκε με τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα από το Χάρβαρντ και το 1982 κέρδισε το βραβείο Neustadt. Όντας στενός φίλος με τον μυθιστοριογράφο Κάρλος Φουέντες, ο Παθ απομακρύνθηκε από αυτόν τη δεκαετία του 1980 μετά από μια διαφωνία που είχαν πάνω στους Sandinistas, τους οποίους ο Φουέντες υποστήριζε ενώ ο Παθ κατέκρινε. Το 1988 το περιοδικό του Παθ Vuelta δημοσίευσε μια κριτική πάνω στον Φουέντες από τον Enrique Krauze, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα το οριστικό τέλος της φιλίας ανάμεσα στον Παθ και τον Φουέντες. Μια συλλογή ποιημάτων του Παθ (γραμμένα μεταξύ του 1957 και του 1987) δημοσιεύτηκαν το 1990. Την ίδια χρονιά του απονεμήθηκε το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Ο Οκτάβιο Παθ πέθανε στην Πόλη του Μεξικού, στις 19 Απριλίου 1998 από καρκίνο. Ο Guillermo Sheridan, τον οποίο ο Παθ είχε κάνει διευθυντή στο Ίδρυμα Οκτάβιο Παθ το 1998, κυκλοφόρησε το βιβλίο Poeta con paisaje (2004) το οποίο περιλάμβανε βιογραφικά δοκίμια σχετικά με τη ζωή του ποιητή μέχρι το 1998, όταν και πέθανε.