Οι εκ­δό­σεις ΕΠΙ­ΚΕ­ΝΤΡΟ τι­μούν την Hannah Arendt.

Η δι­ο­ρα­τι­κή σκέ­ψη της Άρεντ, σχε­τι­κά με με­ρι­κά από τα βα­θύ­τε­ρα προ­βλή­μα­τα, τις πε­ρι­πλο­κές και τις επι­κίν­δυ­νες τά­σεις της σύγ­χρο­νης πο­λι­τι­κής ζω­ής ήταν αξι­ο­θαύ­μα­στη.

Πολ­λά από αυτά τα προ­βλή­μα­τα όχι απλώς δεν έχουν εξα­φα­νι­στεί, του­να­ντί­ον έχουν γί­νει πιο έντο­να και επι­κίν­δυ­να. Όταν η Άρεντ κά­νει λό­γο για «ζο­φε­ρούς και­ρούς» δεν ανα­φέ­ρε­ται απο­κλει­στι­κά στη φρί­κη του ολο­κλη­ρω­τι­σμού του 20ού αιώ­να. Γρά­φει:

_Αν η δη­μό­σια σφαί­ρα υπάρ­χει για να ρί­χνει φως στις αν­θρώ­πι­νες υπο­θέ­σεις, πα­ρέ­χο­ντας χώ­ρο φαι­νο­μέ­νων όπου οι άν­θρω­ποι, ευτυ­χώς ή δυ­στυ­χώς, μπο­ρούν με έρ­γα και με λό­για να δεί­ξουν ποιοι είναι και τι μπο­ρούν να κά­νουν, τό­τε το σκό­τος ήρ­θε όταν το φως έσβη­σε από «χά­σμα­τα αξι­ο­πι­στί­ας» και «αό­ρα­τες κυ­βερ­νή­σεις», από λό­για που δεν απο­κα­λύ­πτουν τι υπάρ­χει, αλ­λά το κρύ­βουν κά­τω από το χα­λί, από πα­ραι­νέ­σεις ηθι­κές και άλ­λες που, με το πρό­σχη­μα ότι υπη­ρε­τούν πα­λι­ές αλή­θει­ες, υπο­βαθ­μί­ζουν συ­νο­λι­κά την αλή­θεια σε χω­ρίς νό­η­μα κοι­νο­το­πί­ες_ (Arendt, 1968 σ. viii [Άν­θρω­ποι σε Χρόνους Ζο­φε­ρούς, Επί­κε­ντρο]).

Είναι δύ­σκο­λο να μην πα­ρα­δε­χτού­με πως και σή­με­ρα σε όλον τον κό­σμο απλώ­νε­ται ζό­φος. Η Άρεντ ισχυ­ρί­ζε­ται ότι ακό­μα και στις πιο σκο­τει­νές επο­χές μπο­ρού­με να ελ­πί­ζου­με ότι θα υπάρ­ξει φως, που δεν θα προ­έρ­χε­ται από θε­ω­ρί­ες και έν­νοι­ες, αλ­λά από τη ζωή και τις πρά­ξεις του κα­θε­νός μας. (Bernstein, Γι­α­τί πρέ­πει να δι­α­βά­ζου­με Hannah Arendt, σ. 13, Επί­κε­ντρο)

Τα βιβλία του Andrew Heywood έχουν κάνει τεράστια εμπορική επιτυχία, συγκαταλέγονται στα πιο επιτυχημένα εγχειρίδια πολιτικής επιστήμης και χρησιμοποιούνται από χιλιάδες φοιτητές σε όλο τον κόσμο.

«Ο Andrew Heywood είναι γνωστός στους σπουδαστές της πολιτικής επιστήμης εδώ και πολλά χρόνια. Θυμάμαι ότι ως σπουδαστής είχα πάντα μαζί μου το βιβλίο του Heywood στα μαθήματα, σε όλη τη διάρκεια των σπουδών μου. Χρόνια αργότερα το νέο του βιβλιο Βασικές Πολιτικές Ιδέες είναι εξίσου καλογραμμένο και χρήσιμο σε αυτό το επίπεδο σπουδών. Εξαιρετικό βοήθημα». – Jal Patel, Woodhouse College

«[Ο Heywood] παντρεύει την ιστορική οπτική με την εννοιολογική ακρίβεια για να δημιουργήσει ένα βιβλίο που εξυπηρετεί τις ανάγκες τόσο των διδασκόντων όσο και των σπουδαστών». – Rob MacMahon, Radley College

«Εδώ και πολλά χρόνια ο Heywood ομολογουμένως δημιουργεί το καλύτερο βιβλίο εισαγωγής στις ιδεολογίες που υπάρχει στην αγορά. Αυτό το νέο του βιβλίο είναι λεπτομερές, κατανοητό και καλά δομημένο. Προσφέρει εξαιρετικές πληροφορίες σχετικά με την ιστορική προέλευση των ιδεολογιών, τους βασικούς σχολιασμούς και τις βασικότερες ιδέες τους. Θα αποτελέσει πολύτιμο οδηγό για εκείνους τους σπουδαστές που κάνουν τις πρώτες τους εξορμήσεις στη θεωρία της πολιτικής επιστήμης». – David Wendelken, Harrow School

«Ο Heywood είναι ειδικός στο να κάνει φιλοσοφικά δύσκολες έννοιες κατανοητές στους μαθητές. Αυτό το βιβλίο είναι ένας τέλειος οδηγός τόσο για τους διδάσκοντες όσο και για τους σπουδαστές σχετικά με όλες τις πολιτικές ιδέες που εξετάζονται στο επίπεδο A-Level». – Sarah Webb, Craleigh School

Ένας σημαντικός πολιτικός στοχαστής των ΗΠΑ, που επιθυμεί να πείσει και να παρακινήσει τους Αμερικανούς φιλελεύθερους να απομακρυνθούν από τη διχαστική πολιτική των ταυτοτήτων και να αναπτύξουν ένα όραμα για το μέλλον που μπορεί να πείσει όλους τους πολίτες ότι μοιράζονται μια κοινή μοίρα.
Σύμφωνα με τον Σπύρο Κακουριώτη, ο βασικός στόχος του Mark Lilla, μέσα από τα βιβλία του, είναι η επανεφεύρεση ενός τρόπου ώστε η πολιτική να γίνει ξανά υπόθεση όλων των πολιτών, χωρίς αποκλεισμούς, να μπορεί να αναφέρεται στο σύνολο του εθνικού ακροατηρίου και όχι σε κατακερματισμένες ανάγκες και συμφέροντα. Αυτό αφορά πολιτικές δυνάμεις και πολίτες και πέραν των συνόρων της Αμερικής, ιδιαίτερα στις μέρες μας, που ένα όλο και μεγαλύτερο τμήμα της κοινωνίας αισθάνεται πως αυτό το παιχνίδι δεν την αφορά και προτιμά να αναθέσει σε κάποιον «ισχυρό άνδρα» την αποστολή να διαμορφώσει, διά της πυγμής, ένα ισχυρό «εμείς», που βασίζεται στην ταυτότητα και όχι στη διαφορά, στον αποκλεισμό του άλλου…
Το πολιτικό δοκίμιο «Κάποτε Φιλελεύθερος και Πάλι Φιλελεύθερος» (εκδ. Επίκεντρο, 2018, μετάφραση Ελένη Κοτσυφού) αποτέλεσε πηγή κριτικής και σχολιασμού για τη πολιτική των ταυτοτήτων και την επίδρασή της στην Αριστερά του Δημοκρατικού Κόμματος των ΗΠΑ. Κεντρική ιδέα ήταν η άποψη πως η πολιτική – και η συναφής με αυτή διανοητική δραστηριότητα – πρέπει να απαντά κυρίως στο ερώτημα πώς κατακτάμε την εξουσία και πώς νικάμε τον εκάστοτε αντίπαλο.

«Ο Mark Lilla είναι ένας από τους πιο σημαντικούς διανοουμένους της Αμερικής και έχει γράψει ένα απολύτως απαραίτητο βιβλίο. Υποστηρίζει ότι ζούμε σε μια εποχή που οι επαναστατικές ιδέες έχουν χάσει τη γοητεία τους, αλλά οι αντιδραστικές ιδέες -που διαμαρτύρονται και απορρίπτουν βασικά στοιχεία της σύγχρονης ζωής- κερδίζουν επιρροή. Καθώς διαβάζετε αυτά τα δοκίμια, θα σας υπενθυμίζει ότι οι ιδέες είναι σημαντικές. Κάποτε ο Τζον Μέιναρντ Κέινς εξήγησε ότι «κάποιοι τρελοί στην εξουσία, οι οποίοι ακούν φωνές, φιλτράρουν την τρέλα τους μέσα από κάποιον άσημο πανεπιστημιακό συγγραφέα του παρελθόντος». Προκειμένου να κατανοήσετε τους τρελούς, χρειάζεται να κατανοήσετε πρώτα τους συγγραφείς».– Fareed Zakaria

«Ζούμε σε αντιδραστικούς καιρούς κι όμως υποφέρουμε από έλλειψη μελετών για την αντίδραση οι οποίες να την προσεγγίζουν με κατανόηση αλλά με κριτικό πνεύμα. Οι κομψές και συνοπτικές αξιολογήσεις διαφόρων αντιδραστικών μορφών από τον Mark Lilla δεν θα μπορούσαν να είναι πιο επίκαιρες. Ο Lilla χωρίς να είναι πολύ λόγιος, προσφέρει κατανοητές, διαυγείς, και σε βάθος αξιολογήσεις συγγραφέων που συνήθως οι εχθρικοί κριτικοί τους παραβλέπουν ή τους απορρίπτουν. Προσφέρει μια διεισδυτική ματιά στην αντίδραση που σαρώνει τη Δύση σήμερα. Αν θέλετε να κατανοήσετε αυτή την ιστορική στιγμή, αυτό το βιβλίο είναι ένας καλός τρόπος να ξεκινήσετε». – Andrew Sullivan

Η Mariana Mazzucato είναι μία οικονομολόγος σε αποστολή – μία αποστολή να επανεφεύρει τον καπιταλισμό.

Στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Επίκεντρο κυκλοφορούν δύο βιβλία της, «Η Αξία των Πάντων – Δημιουργία και Εξόρυξη Αξίας στην Παγκόσμια Οικονομία» και «Η Οικονομία της Αποστολής – Ένας Φιλόδοξος Οδηγός για να Αλλάξουμε τον Καπιταλισμό».

Στο βιβλίο της «Η Οικονομία της Αποστολής» η ιταλοαμερικανίδα καθηγήτρια του University College London (UCL) και επικεφαλής του Institute for Innovation and Public Purpose περιγράφει το όραμά της για έναν νέο καπιταλισμό, βασισμένο σε σχέδια–αποστολές. Είναι ανάγκη, όπως τονίζει, να κινητοποιήσει ο δημόσιος τομέας μεγάλες πρωτοβουλίες που θα βοηθήσουν στην επίλυση σοβαρών κοινωνικών προβλημάτων. Με τον τρόπο αυτόν, ο καπιταλισμός μπορεί να επανεφεύρει τον εαυτό του και να μην υποπέσει στα ίδια λάθη όπως μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008.

Στο βιβλίο «Η Αξία των Πάντων» η Mariana Mazzucato υποστηρίζει πως αν θέλουμε να μεταρρυθμίσουμε τον καπιταλισμό – ριζικά να μεταμορφώσουμε ένα ολοένα και πιο άρρωστο σύστημα αντί να εξακολουθήσουμε να το τροφοδοτούμε– χρειάζεται επειγόντως να ξανασκεφτούμε από πού προέρχεται ο πλούτος. Ποιες δραστηριότητες τον δημιουργούν, ποιες τον εξορύσσουν, ποιες τον καταστρέφουν; Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα είναι βασικές αν θέλουμε να αντικαταστήσουμε το τρέχον παρασιτικό σύ-στημα με έναν τύπο καπιταλισμού που είναι πιο βιώσιμος, πιο συμβιωτικός – που λειτουργεί υπέρ μας.

«Πιστεύω ότι [το όραμά της] μπορεί να μας βοηθήσει να σκεφτούμε το μέλλον» – Πάπας Φραγκίσκος

«Μία από τις πιο εξέχουσες οικονομολόγους της γενιάς της» – Christian Kern, Πρώην Καγκελάριος της Αυστρίας

«Μια από τις πιο σημαντικές οικονομολόγους του κόσμου βρίσκεται σε μια αποστολή για να σώσει τον καπιταλισμό από τον εαυτό του» – Quartz

«Όσο για τον μηχανισμό που απαιτείται για τη νίκη σε έναν πόλεμο ιδεών, δεν υπάρχει κανένας ισχυρότερος από τη Mariana Mazzucato» – Guardian

«Οι ιδέες της Mazzucato τροφοδοτούν έναν ολοένα και πιο εκτεταμένο πολι-τικό διάλογο σχετικά με πόσο μερίδιο του πλούτου της χώρας θα πρέπει να λαμβάνει ο ιδιωτικός τομέας» – Rana Foroohar, Time

Cas Mudde: ο κορυφαίος πολιτικός αναλυτής και διανοούμενος που έγινε γνωστός στο ελληνικό κοινό από τις Εκδόσεις Επίκεντρο.

Εξαιρετικός γνώστης του δυτικού πολιτικού κόσμου, είναι ίσως διεθνώς, ο πλέον παρεμβατικός δημόσιος διανοούμενος σε θέματα που συγκροτούν το επιστημονικό και ερευνητικό του αντικείμενο: τον πολιτικό εξτρεμισμό και τον λαϊκισμό, τον ευρωσκεπτικισμό, την άκρα δεξιά και τη φιλελεύθερη δημοκρατία, τόσο στην Ευρώπη όσο και στις Η.Π.Α.

Ο Mudde δεν διστάζει να διατυπώσει «αιρετικές» –σε σχέση με τις κρατούσες– αντιλήψεις, να αναθεωρήσει θέσεις και απόψεις, να αποδομήσει στερεότυπα και να προτείνει ρηξικέλευθες ερμηνείες. Εξαιρετικά βιβλία από έναν κορυφαίο συγγραφέα. Ποιοτική τροφή για σκέψη και στοχασμό.

«Ο Cas Mudde είναι ένας από τους πιο οξυδερκείς πολιτικούς αναλυτές με την πιο καθαρή ματιά στη Δύση. Το τελευταίο έργο του (Η Ακροδεξιά Σήμερα, Επίκεντρο 2020) προσφέρει άφθονη γνώση και αποτελεί έναν ζωτικής σημασίας οδηγό για το εύρος των νατιβιστικών και εξτρεμιστικών ομάδων που διαμορφώνουν το παγκόσμιο zeitgeist». Ishaan Tharoor, THE WASHINGTON POST

«Σπάνια δίνω δημόσιες διαλέξεις στις οποίες δεν μου θέτουν το ερώτημα “Τι μπορούμε να κάνουμε για να νικήσουμε την ακροδεξιά;” Σαφώς πολλοί άνθρωποι δεν ενδιαφέρονται τόσο για τις διάφορες δράσεις, ιδεολογίες και οργανώσεις της ακροδεξιάς, αλλά περισσότερο ανησυχούν για τον αρνητικό της αντίκτυπο στη φιλελεύθερη δημοκρατία και τη θεωρούμενη ανικανότητα, και απροθυμία των κυρίαρχων κομμάτων να την αντιμετωπίσουν. Μοιράζομαι αυτή τους την ανησυχία, τόσο ως επιστήμονας όσο και ως πολίτης, αλλά πρέπει να παραδεχτώ ότι, ακόμα και μετά από πάνω από δύο δεκαετίες, δεν έχω ακόμα την απάντηση». [Cas Mudde: Η Ακροδεξιά σήμερα]

Με κάθε νέο του βιβλίο ο Pierre-Andre Taguieff αποδεικνύει γιατί θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους διανοητές του καιρού μας και ίσως ο πλέον ειδικευμένος επιστήμονας στην Ευρώπη γύρω από τη συνωμοσιολογία. Στα βιβλία του εκθέτει με απλό, κριτικό και συνοπτικό τρόπο, εξηγώντας και βοηθώντας τον αναγνώστη να κατανοήσει έννοιες όπως έθνος, εθνικισμός, αντιεθνικισμός, εθνισμός, πατριωτισμός, ρατσισμός, φασισμός, λαϊκισμός, αντιλαϊκισμός, δημαγωγία, δημοκρατία, ριζοσπαστισμός, ακροδεξιά, δεξιά, ακροαριστερά, Ευρώπη, παγκοσμιοποίηση, βία, εξτρεμισμός και συνωμοσιολογία.

Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του:

«Ο λαϊκισμός, όντας ένα μη παγιωμένο ιδεολογικά πολιτικό ύφος, δεν είναι ούτε αριστερός ούτε δεξιός. Υπάρχουν λαϊκιστές ηγέτες στην δεξιά και την αριστερά, και στα δύο άκρα. Το χαρακτηριστικό του λαϊκισμού είναι ακριβώς ότι εξουδετερώνει τη διαφορά δεξιάς/αριστεράς: το ‘ούτε δεξιά ούτε αριστερά’ εικονίζει την ‘αντικομματική’ ή ‘αντιπολιτική’ διάσταση των λαϊκιστικών κινημάτων. Εξουδετερώνεται, επίσης, η διαφορά μεταξύ επαναστατικής και συντηρητικής θέσης (…). Κάθε λαϊκιστής ηγέτης που απευθύνεται στο λαό διατείνεται ότι τού υποδεικνύει τους πραγματικούς του εχθρούς, τους ‘αποπάνω’ (τις άνομες ελίτ), τους τριγύρω (‘το σύστημα’), ή τους από αλλού (οι εχθρικοί ξένοι, οι μετανάστες εισβολείς), και κυρίως τους κρυμμένους εχθρούς στο εσωτερικό του εθνικού σώματος – εξού και η συνωμοσιολογική αντίληψη, η οποία εικονίζεται από την μία ή την άλλη ‘θεωρία συνωμοσίας’, που συναντάμε συνήθως στις ομιλίες ή στα κείμενα των λαϊκιστών ηγετων».

«Μαθαίνουμε ιστορία για να καταλάβουμε ποιοι είμαστε και να σκεφτούμε πού πάμε»

Οι εκδόσεις Επίκεντρο τιμούν αυτόν τον μήνα τον Ραϋμόνδο Αλβανό, τον καθηγητή, ιστορικό και συγγραφέα που έχει καταφέρει να καταδείξει τη σημασία της γνώσης του παρελθόντος, που αποτυπώνεται στο παρόν και στο μέλλον και είναι αναγκαία για την καλύτερη εξέλιξή μας.
Η μεγαλύτερη συμβολή του έργου του Ραϋμόνδου Αλβανού είναι πως κατορθώνει με έναν ψύχραιμο, κατανοητό και καθαρό λόγο να δώσει την αφορμή για μια νέα θέαση της Ιστορίας και κυρίως των δύσκολων περιόδων της, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο, κυρίως μέσω της κατανόησης του Άλλου.
Ο ίδιος σε συνέντευξή του στον Ε. Ιντζέμπελη έχει δηλώσει: «Η μελέτη της Ιστορίας είναι ένας τρόπος να γνωρίσουμε τον εαυτό μας, να καταλάβουμε καλύτερα πώς διαμορφώθηκε η πραγματικότητα γύρω μας. Εξαιτίας αυτής της ανάγκης για προσωπική, αλλά και συλλογική αυτογνωσία στράφηκα στη μελέτη της κοινωνικής ιστορίας του εικοστού αιώνα. (…) Ελπίζω αυτά που γράφω στο βιβλίο μου να γίνουν αφορμή για δημόσια ανοιχτή συζήτηση. Ούτως η άλλως, η επιστήμη είναι μια διανοητική σκυταλοδρομία, μια διαδικασία συνεχούς θεώρησης και αναθεώρησης των πηγών και των τεκμηρίων, η οποία προχωράει μέσα από τον αλληλοέλεγχο και τον διάλογο των ερευνητών. Κανένας επιστήμονας δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι κατέχει την απόλυτη αλήθεια και ελπίζω ότι και η δική μου μελέτη θα συνεισφέρει στο διάλογο και γιατί όχι σε χρήσιμες διαφωνίες που θα φωτίσουν ακόμη καλύτερα το υπό εξέταση θέμα».
Το καλοκαίρι του 2022 είδε απόσπασμα από κείμενό του να γίνεται θέμα εξέτασης στις Πανελλήνιες εξετάσεις, στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας. Το κείμενο που επελέγη προέρχεται από τον πρόλογο του βιβλίου του «Ο ελληνικός εμφύλιος. Μνήμες σε πόλεμο και σύγχρονες πολιτικές ταυτότητες» (εκδ. Επίκεντρο, 2022), κι έτσι, στην πρεμιέρα των εξετάσεων, οι μαθητές των ΓΕΛ κλήθηκαν να διαβάσουν και να συνοψίσουν το νόημα του κειμένου με τίτλο «Γιατί να μαθαίνουμε ιστορία»

Το βιβλίο «Ο ελληνικός εμφύλιος» κυκλοφορεί σε τρίτη, εμπλουτισμένη έκδοση.

Είπαν για τα βιβλία του:

– «Η ουσιαστικότερη συμβολή του βιβλίου του Ρ. Αλβανού στην ιστορική και εθνική αυτογνωσία μας είναι η προσπάθεια να σχεδιαγραφηθεί –εμμέσως πλην σαφώς– μια πολύτιμη για το παρόν και το μέλλον συμπεριληπτική και ευρύχωρη θεώρηση της εθνικής μας ταυτότητας. Στο πλαίσιο μιας τέτοιας αντίληψης της εθνικής μας ταυτότητας, η πολιτισμική διαφορά δεν εγγράφεται στο συλλογικό φαντασιακό και την εθνική ιδεολογία ως ανθρωπο-εμετικό στίγμα. Αντιθέτως η πολιτισμική διαφορά αντιμετωπίζεται ως συστατικό στοιχείο, ως ψηφίδα ενός πολύχρωμου μωσαϊκού που διαμορφώθηκε ιστορικά, ως δημιουργική δύναμη» – Γιώργος Κόκκινος (Ιστορικός από το Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Αιγαίου) στην ιστοσελίδα «Ο αναγνώστης»

– «Ο Αλβανός αφηγείται με μέγιστη δυνατή αντικειμενικότητα τα γεγονότα του Εμφυλίου και απαντά σε συνηθισμένες ερωτήσεις του κοινού που αποτελούν σημεία συσκότισης της Ιστορίας. Εν κατακλείδι, πρόκειται για ένα από τα καλύτερα και, συγχρόνως, τα πιο ευκολοδιάβαστα βιβλία που έχουν γραφτεί για τον Εμφύλιο και το οποίο συμβάλλει επιπλέον με τον τρόπο του στην εθνική συμφιλίωση» – Λεύκη Σαραντινού

– «Μια ψύχραιμη, επιστημονική ματιά σε ένα θέμα της σύγχρονης ιστορίας μας που δημιουργεί ακόμη μίση και εμπάθειες στην ελληνική κοινωνία μας προσφέρει σε αυτό τον τόμο ο Ραϋμόνδος Αλβανός». – akamas.wordpress.com

– «Ένα εξαιρετικό βιβλίο που διαβάζεται απνευστί και θα μπορούσε να είναι ένα πολύτιμο βοήθημα για τους μαθητές ή και τους φοιτητές που θέλουν να γνωρίσουν την περίοδο του Εμφυλίου χωρίς τις παρωπίδες των μονόπλευρων προσεγγίσεων, αλλά και για όλους εμάς που αγαπάμε την Ιστορία, που έχουμε ακούσει τόσα πολλά από τόσες διαφορετικές πλευρές και προσπαθούμε να το επεξεργαστούμε, ή απλώς αποδεχόμαστε άκριτα τα εκατέρωθεν στερεότυπα.(…) Ενθουσιάστηκα με την καθαρή ματιά της γραφής του Ραϋμόνδου Αλβανού, μια ματιά που δείχνει την αγάπη για τη γνώση, την ενσυναίσθηση που ο ιστορικός ή κοινωνικός επιστήμονας πρέπει να έχει, κυρίως όμως την αγάπη για τον άνθρωπο και την παιδαγωγική αξία που έχει να κοιτάμε τέτοιες εθνικές συμφορές με το νου στο παρόν και στο μέλλον. Μπορεί να ξενύχτησα απόψε για να το διαβάσω (δεν μπορούσα να το αφήσω από τα χέρια μου), αλλά… τέτοιες καταχρήσεις αξίζουν!!! Διαβάστε χωρίς προκατάληψη…» – Ηλίας Τουμασάτος

Ο Ανδρέας Βενιανάκης δεν είναι ιστορικός με σπουδές, έχει όμως πάθος και πείσμα που δύσκολα βρίσκεις, καθώς έχει προκαλέσει αίσθηση και μεγάλο ενδιαφέρον με τα τρία βιβλία του που έχουν κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Στο πρώτο του βιβλίο «Δάγκουλας, ο «Δράκος» της Θεσσαλονίκης» (εκδ. Επίκεντρο, 2016), έπειτα από έρευνα σχεδόν δέκα ετών ο Ανδρέας Βενιανάκης αναδεικνύει την ιστορία του Αντώνη Δάγκουλα, τον πρώτο «δράκο» της Θεσσαλονίκης, ο οποίος έδρασε με τη συμμορία του τους τελευταίους δέκα μήνες της γερμανικής κατοχής σκορπώντας τον τρόμο και φέροντας την ευθύνη για 600 – 700 εκτελέσεις. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του στην Εφημερίδα των Συντακτών: «Έγραψα το βιβλίο σαν εξιλέωση, γιατί η δράση του Δάγκουλα στοιχειώνει ακόμη τις ψυχές των Θεσσαλονικέων που ποτέ δεν ξέχασαν τη δράση του πρώτου «δράκου». Ή όπως λέει ο Καζαντζάκης στο βιβλίο «Αναφορά στον Γκρέκο», «ζυμώθηκε μ’ αίμα, δάκρυο κι ιδρώτα, γίνηκε λάσπη, γίνηκε άνθρωπος, πήρε τον ανήφορο, να φτάσει – πού να φτάσει;»»

Το βιβλίο «Δάγκουλας, ο δράκος της Θεσσαλονίκης» κυκλοφορεί σε δεύτερη έκδοση

Στο βιβλίο «Ποντάροντας στην γερμανική ρουλέτα» (εκδ. Επίκεντρο, 2020) ο συγγραφέας εξετάζει τη ζωή και τη δράση ενός δωσίλογου εκείνης της εποχής, του Περικλή Νικολαΐδη (ή Πέρι Νικολάι), ο οποίος έγραψε μια ξεχωριστή μελανή σελίδα στην ιστορία της Θεσσαλονίκης, την οποία σελίδα γέμισε με θανάτους, προδοσίες, εκβιασμούς, απάτες και πολλά άλλα εγκλήματα για τα οποία όμως έμεινε ατιμώρητος. Ερευνά την δράση των συνεργατών του, μιλά για τα γνωστά καζίνο της εποχής εκείνης, για τις προδοσίες και τις μυστικές υπηρεσίες των κατοχικών δυνάμεων στις οποίες εργάστηκαν και οι οποίες υπηρεσίες στήριξαν και κάλυψαν με κάθε τρόπο ενέργειες αυτών των προδοτών.

Στο τελευταίο βιβλίο του «Ο κατοχικός εμφύλιος στην Μακεδονία (1942-1944) και οι τρεις Παπαδόπουλοι» (εκδ. Επίκεντρο, 2022) προσεγγίζει την εμφύλια σύγκρουση και βία που έλαβε χώρα στη Μακεδονία κατά την περίοδο της γερμανικής Κατοχής, εστιάζοντας στους τρεις επικεφαλής του ένοπλου αντικομουνιστικού κινήματος, οι οποίοι έδρασαν στη Πιερία, στο Κιλκίς και στη Κοζάνη. Αναλύει πως συνενώθηκαν οι τρείς ηγέτες στην ομπρέλα-οργάνωση ΕΕΣ και ποιες οι αιτίες που τους οδήγησαν στη σύρραξη με τους αντάρτες του ΕΛΑΣ, τις μάχες που έγιναν και τη πορεία που είχαν οι συγκεκριμένοι άνθρωποι και οι οργανώσεις τους, τόσο κατά την διάρκεια της κατοχής, όσο και με την απελευθέρωση.

Ο Νίκος Γκροσδάνης, ένας παθιασμένος σινεφίλ, αποτυπώνει τις αναμνήσεις του από τον χώρο της ελληνικής έβδομης τέχνης, στα δυο του βιβλία «Θυμάμαι…32 χρόνια Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης» και «Έτσι τα γνώρισα, έτσι τα αγάπησα» που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Ορμώμενος από τον στίχο του Γιώργου Σεφέρη, «όπου και αν ταξιδέψω, η Ελλάδα με πληγώνει», ο Νίκος Γκροσδάνης έγραψε το βιβλίο «Έτσι τα γνώρισα, έτσι τα αγάπησα» (εκδόσεις Επίκεντρο, 2023). Το βιβλίο αυτό μιλά για αυτή την Ελλάδα που τον πληγώνει αλλά και για κάποιους διάσημους που είχε την μεγάλη τύχη να γνωρίσει από κοντά, ώστε να μάθει κάτι περισσότερο για το έργο και τη ζωή τους. Εκτός αυτών, υπάρχουν αναφορές στο βιβλίο και άλλων ανθρώπων, που δεν είναι και τόσο γνωστοί, οι οποίοι έβαλαν το δικό τους λιθαράκι στον πολιτισμό αυτής της χώρας.

Στο βιβλίο «Θυμάμαι…32 χρόνια Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης» (εκδόσεις Επίκεντρο, 2017) ο συγγραφέας μέσα από σπάνιο ανέκδοτο φωτογραφικό υλικό, καταγράφει αναμνήσεις και ιστορίες 32 χρόνων του Φεστιβάλ Κινηματογράφου, από το 1960 έως το 1991, όπως τις έζησε ο ίδιος ως νέο παιδί. Οι ταινίες, οι πρωταγωνιστές, οι συντελεστές, η οργάνωση και τα παρασκήνια ενός σημαντικού θεσμού παρουσιάζονται αποτυπώνοντας όλη την αγωνία, το πάθος και την αγάπη των ανθρώπων για το σινεμά.

Το βιβλίο του Στράτου Δορδανά «Οι Ζωές των Άλλων», σε συνεργασία με τον Βάιο Καλογρηά τιμήθηκε πρόσφατα με το «Κρατικό Βραβείο Μαρτυρίας – Βιογραφίας – Χρονικού – Ταξιδιωτικής Λογοτεχνίας 2021».

Η έρευνα για τους έλληνες πολιτικούς πρόσφυγες στην Ανατολική Γερμανία, των ιστορικών Στράτου Δορδανά και Βάιου Καλογρηά στα αρχεία της Στάζι, καταρρίπτει πολλούς μύθους. Αποδεικνύοντας ότι μετανάστες, εξόριστοι και πολιτικοί πρόσφυγες στο Βερολίνο –όπως και στο Βουκουρέστι, τη Βουδαπέστη και, φυσικά, στην Τασκένδη– εξαναγκάστηκαν να ζήσουν μία «άλλη ζωή», καθώς η δική τους έγινε υποχείριο των Άλλων.

Σύμφωνα με την Επιτροπή Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων, «Πρόκειται για μια εις βάθος έρευνα σε μία όχι ως τώρα φωτισμένη περίοδο της δεκαετίας του ’40. Οι συγγραφείς ερεύνησαν μεγάλο αριθμό αρχείων και ανέδειξαν με νηφαλιότητα και επάρκεια την παρουσία και τον ρόλο των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων στην Ανατολική Γερμανία καθώς και τη συμμετοχή κάποιων από αυτών στις μυστικές υπηρεσίες της Στάζι. Το βιβλίο παρέχει εντυπωσιακή τεκμηρίωση, μελετάει την υποδοχή και την ερμηνεία αυτών των γεγονότων από τον Τύπο, τον ελληνικό και τον γερμανικό (Δυτική και Ανατολική Γερμανία) και απαντά σε μια ευρύτερη, διεθνή τάση για έρευνα σε υποφωτισμένες περιοχές του Ψυχρού Πολέμου. Εμπλουτίζει τόσο την ελληνική όσο και τη διεθνή βιβλιογραφία»

Από τις Εκδόσεις Επίκεντρο κυκλοφορούν επίσης τα βιβλία του «Έλληνες Εναντίον Ελλήνων», «Το Ολοκαύτωμα στα Βαλκάνια», «Ο ’Μακρύς’ Ελληνογερμανικός Εικοστός Αιώνας» και «Σαμοθράκη».

«Για μένα η Αριστερά και η Δεξιά δεν υπάρχουν πια παρά ως φαντάσματα του εαυτού τους στην καλύτερη περίπτωση ή ως μηχανισμοί αναπαραγωγής μιας αναποτελεσματικής εξουσίας που διευρύνει την πόλωση και συσκοτίζει την αλήθεια», υποστηρίζει η Αθηνά Δρέττα στο βιβλίο της «Κόντρα στις βεβαιότητες. Από το Αριστερά-Δεξιά στο ανοικτό-κλειστό.» (εκδ. Επίκεντρο, 2022).

Στόχος της Δρέττα είναι η ανάλυση της ιστορικής αναδρομής και της διαμόρφωσης των δύο πολιτικών ρευμάτων, της Αριστεράς και της Δεξιάς, καθώς και η εκτίμηση της ελληνικής σοσιαλδημοκρατίας και του κέντρου.

Το βιβλίο δίνει κάποιες απαντήσεις στα φαινόμενα των καιρών, προτείνοντας ένα πρότυπο ανοικτής κοινωνίας που να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει πλανητικά προβλήματα από την κλιματική αλλαγή μέχρι τον σκοταδισμό σε μια προοπτική ειρήνης και προόδου. Προπάντων, είναι η μαρτυρία ενός ενεργού πολίτη που διασχίζει την πρόσφατη ιστορία παρατηρώντας όχι μόνο τις παθογένειες, αλλά και τη δυναμική των ευρωπαϊκών κοινωνιών, μεταξύ των οποίων και της δικής μας.

Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια της σε συνέντευξη στο TheCaller.gr και την Ευδοκία Λελεδάκη:

«Το βιβλίο δεν είναι μια κομματική παρέμβαση υπέρ του ενός ή του άλλου. Η φιλοδοξία του αφορά στην συγκρότηση ενός συνεκτικού αφηγήματος για το μέλλον, μακριά από μίζερες κομματικές αντιπαραθέσεις. Ωστόσο δεν είναι άχρωμο, άοσμο, απολίτικο.

Όσο, όμως, οι διαχωρισμοί Αριστεράς/Δεξιάς δεν βρίσκουν έδαφος εξακολουθούν να υπάρχουν στον κόσμο, πλούσιοι και φτωχοί, γυναίκες και άνδρες, λευκοί και έγχρωμοι, γηγενείς και μετανάστες, γρηγορότεροι και άνθρωποι που δεν μπορούν να παρακολουθήσουν τις αλλαγές. Το δίπολο ανοικτο–κλειστο μαζί με το κλασικό Αριστερα–Δεξια απεικονίζουν μια νέα πολίτικη γεωμετρία που μετατοπίζει τον πολίτικο ανταγωνισμό στον χώρο του κέντρου και προϋποθέτει συνολικές αλλαγές στο πολίτικο σύστημα. Αυτό το ριζοσπαστικό κέντρο δεν είναι πια ούτε αντιπαραθετικά αριστερο-δεξιο, ούτε συμπεριληπτικά και αριστερό και δεξιό. Είναι κάτι συνολικά νέο, ανατρεπτικό και αληθινό. Οι ιδέες χρειάζονται επανεφεύρεση. Αυτό το βιβλίο προσπαθεί να δώσει μερικά ψήγματα αυτών των νέων ιδεών που αναγκαστικά χρειάζονται συνεχή επαναπροσδιορισμό και αναθεώρηση με βάση τις συγκλονιστικές εξελίξεις της εποχής».

Ο Αντώνης Έλληνας, καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής στο Τμήμα Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, μελετά τη συμπεριφορά των πολιτικών οργανισμών σε σχέση με άλλους κοινωνικούς δρώντες.

Στην έντονη αλληλεπίδραση της συμπεριφοράς Κομμάτων και Μέσων Ενημέρωσης εστιάζει το βιβλίο «Τα μέσα ενημέρωσης και η άκρα Δεξιά στη Δυτική Ευρώπη» (εκδ. Επίκεντρο, 2012) του Αντώνη Έλληνα, με σκοπό την ανάλυση του φαινομένου ανόδου της Ευρωπαϊκής Άκρας Δεξιάς. Προκειμένου να παρουσιαστούν οι διαφορές στην εκλογική απήχηση των κομμάτων, εξετάζεται οι αυξανόμενες ανησυχίες του κοινού που αντιμετωπίζονται από τα κόμματα και τα μέσα ενημέρωσης σε θέματα εθνικής ταυτότητας.

Το 2013 με το βιβλίο «Ευρωπαϊκή Επιτροπή και Γραφειοκρατική Αυτονομία. Οι προστάτες της Ευρώπης» (εκδ. Επίκεντρο, 2013) ο συγγραφέας αναλύει την μεγάλη προσπάθεια της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας να διατηρήσει την αυτονομία της σε ένα ολοένα και πιο σύνθετο θεσμικό περιβάλλον και σε ένα ολοένα και πιο αντίξοο πολιτικό περιβάλλον – ένα περιβάλλον που αμφισβητεί την πολιτική της νομιμότητα. Μέσα από μια έρευνα σε περίπου 200 υψηλόβαθμους αξιωματούχους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, παρουσιάζει την πολυπλοκότητα του οργανισμού, ενώ παράλληλα συνεισφέρει στην μελέτη της διεθνής γραφειοκρατίας.

Στο τελευταίο του βιβλίο «Οργανώσεις εναντίον της Δημοκρατίας» (εκδόσεις Επίκεντρο, 2022) ο Αντώνης Έλληνας μελετάει το φαινόμενο της ανάπτυξης των ακροδεξιών κομμάτων σε Ελλάδα, Γερμανία και Σλοβακία μέσα από τη δράση τους σε τοπικό επίπεδο. Εξετάζει τους παράγοντες που ενισχύουν σε τοπικό επίπεδο την Ακροδεξιά, όπως το πώς η εκλογική δυναμική επηρεάζει τοπικά πολιτικά ακροδεξιά μορφώματα, το πώς η δράση τους διευκολύνεται ή όχι από το πώς οι θεσμικοί δρώντες τους αντιμετωπίζουν αλλά και από το αν υπάρχει αντίδραση ή όχι από την κοινωνία των πολιτών. Αξιοποιώντας πλήθος παραδειγμάτων από τις τρεις χώρες, τα οποία αντλεί από τις βάσεις δεδομένων και συνεντεύξεις αυτών των τοπικών οργανώσεων, ο συγγραφέας δείχνει τη σημασία του τοπικού παράγοντα στην ανεξέλεγκτη δράση των ακροδεξιών σχηματισμών ή στον έλεγχό τους.

Αν και δεν είναι από τη Θεσσαλονίκη, ο Χρίστος Ζαφείρης είναι για αυτήν την πόλη ένας άνθρωπος της σύγχρονης πνευματικής ψυχής της. Αποτελεί μια προσωπικότητα που για δεκαετίες καταπιάνεται σε δημοσιογραφικό και συγγραφικό επίπεδο με την ιστορία της, και όχι μόνο. Έχοντας για χρόνια εργαστεί τόσο στον Τύπο και στο ραδιόφωνο, όσο και στο πεδίο του ντοκιμαντέρ ως ερευνητής και κειμενογράφος, έχει αφήσει ηχηρό στίγμα στους τομείς της δημοσιογραφίας του τόπου και της πολιτισμικής κληρονομιάς. Μέσα από τα βιβλία του, την αρθρογραφία του, τα ντοκιμαντέρ και τον ιστότοπό του, έχει αναδείξει ολόκληρες εποχές, ιδιαίτερα της Θεσσαλονίκης, που αποτελεί και τη μεγάλη του αγάπη.

«Η Θεσσαλονίκη, από την πρώτη μέρα, το 1963, που ήρθα από την επαρχία για να σπουδάσω στη Φιλοσοφική Σχολή, με κέρδισε με τη γοητευτική τοπογραφία της, την ιστορική της μνήμη, τη ζωντανή παράδοσή της, την πολυεθνική διαστρωμάτωση των πολιτισμών της, το ακατάβλητο πείσμα της για ανανέωση. Άπαξ και δεχτεί κανείς την κρυφή ακτινοβολία αυτής της πόλης, σύμφωνα με τον Ντίνο Χριστιανόπουλο, δεν μπορεί πλέον να γράφει για άλλα πράγματα», είπε σε συνέντευξή του.

Στον «Καιρό του Χρόνου», όμως, το τελευταίο του βιβλίο που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Επίκεντρο, δε στέκεται τόσο στην ιστορία του τόπου, όσο στη δική του. Μέσω 18 μικρών αφηγημάτων, η πλειονότητα των οποίων γράφτηκε κάτω από ένα βλέμμα στοχαστικό κατά την περίοδο της δύσκολης καραντίνας εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού, ο συγγραφέας αφηγείται γλαφυρά στιγμές από τη ζωή του, καθιστώντας μας, μάλιστα, συνοδοιπόρους σε ένα βιωματικό ταξίδι στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα,στις καλές και στις κακές του στιγμές, στην κουλτούρα της εποχής, στον πολιτικό και κοινωνικό περίγυρο.

Η Σο­φία Ηλι­ά­δου – Τά­χου, είναι Κο­σμή­το­ρας της Σχο­λής Κοι­νω­νι­κών και Αν­θρω­πι­στι­κών Επι­στη­μών του Πα­νε­πι­στη­μίου Δυ­τι­κής Μα­κε­δο­νί­ας.

Τα επι­στη­μο­νι­κά εν­δι­α­φέ­ρο­ντά της εστι­ά­ζουν στην Ιστο­ρία της Νε­ο­ελ­λη­νι­κής Εκ­παί­δευ­σης, την Εκ­παι­δευ­τι­κή πο­λι­τι­κή, την Το­πι­κή ιστο­ρία με έμ­φα­ση στη Δυ­τι­κή Μα­κε­δο­νία, και την Εκ­παι­δευ­τι­κή Ιστο­ρία του Πό­ντου και της νε­ό­τε­ρης Οθω­μα­νι­κής Αυτο­κρα­το­ρί­ας.

Από τις εκ­δό­σεις Επί­κε­ντρο κυ­κλο­φο­ρούν τα έρ­γα της, «’Μέ­ρες’ της ΟΠΛΑ στη Θεσ­σα­λο­νί­κη. Τα χρώ­μα­τα της βί­ας (1941-1945)» (2013), «Από τη Βάρ­κι­ζα στο Μπουλ­κές. Δι­α­δρο­μές ζω­ής ή θα­νά­του» (2014), «Αγά­πη ή Τζι­χάντ» (2016), «Τα χρώ­μα­τα της βί­ας. Κα­το­χή Αντί­στα­ση Εθνο­τι­κές και εμ­φύ­λι­ες συ­γκρού­σεις» (2017) και «Η “Εξελ­λή­νι­σις” των αλ­λο­γλώσ­σων. Μα­κε­δο­νι­κό Ζή­τη­μα και Εκ­παί­δευ­ση (1870-1967)» (2021). Επί­σης μα­ζί με συ­να­δέλ­φους κα­θη­γη­τές έχει επι­με­λη­θεί τα «Τά­κης Μπέσ­σας» (2021), «Κα­το­χή και εμ­φύ­λι­ος στη δυ­τι­κή Μα­κε­δο­νία» (2019) και «Η Δυ­τι­κή Μα­κε­δο­νία: από την εν­σω­μά­τω­ση στο ελ­λη­νι­κό κρά­τος έως σή­με­ρα» (2014).

Όπως επι­ση­μαί­νει ο Στρά­τος Δορ­δα­νάς «To έρ­γο που ανέ­λα­βε να φέ­ρει σε πέ­ρας η Τά­χου δεν ήταν εύκο­λο γι­α­τί, κα­θώς η ίδια αρέ­σκε­ται στην επί­λυ­ση σταυ­ρό­λε­ξων για δυ­να­τούς λύ­τες, συ­νει­δη­τά επέ­λε­ξε όχι τον βα­τό δρόμο αλ­λά τον δύ­σβα­το. […] Η Τά­χου, ως επαγ­γελ­μα­τί­ας ιστο­ρι­κός, δι­α­χει­ρί­στη­κε ένα καυ­τό ζή­τημα με πλή­ρη συ­ναί­σθη­ση των εμπο­δί­ων που κα­λού­νταν να υπερ­πη­δή­σει και επέ­δει­ξε ένα­ντι των πη­γών υψη­λής στά­θμης επι­στη­μο­νι­κή εντι­μό­τη­τα. Και αυτή η εντι­μό­τη­τά της δεν μπο­ρεί να αμφι­σβη­τη­θεί, ανε­ξαρ­τή­τως όσων θα είναι δι­α­τε­θει­μέ­νος κα­νείς να ανα­κα­λύ­ψει πί­σω από τις γρα­μμές του συ­γκε­κρι­μέ­νου βι­βλίου». – (Πε­ρι­ο­δι­κό «The Books’ Journal», Ια­νου­ά­ρι­ος 2014)

Ο Δη­μή­τρης Τρι­α­ντα­φυλ­λί­δης υπο­γραμ­μί­ζει ότι «Το ζή­τη­μα της με­λέ­της της βί­ας κα­τά την τα­ραγ­μέ­νη δε­κα­ε­τία του 1940-1950, ακό­μη κι αν πρό­κει­ται για ζη­τή­μα­τα το­πι­κής ή πε­ρι­φε­ρει­α­κής ιστο­ρί­ας, πα­ρα­μέ­νει στις μέ­ρες μας επί­και­ρο αλ­λά και επι­τα­κτι­κό. Υπ’ αυτή την έν­νοια, η συμ­βο­λή της Σο­φί­ας Ηλι­ά­δου – Τά­χου είναι ση­μα­ντι­κή, γι­α­τί δη­μι­ουρ­γεί ένα επι­στη­μο­νι­κό πλαί­σιο δι­α­λό­γου, ανα­ζη­τή­σε­ων και συ­νέ­χει­ας στη με­λέ­τη μι­ας από τις πιο τα­ραγ­μέ­νες πε­ρι­ό­δους της νε­ο­ελ­λη­νι­κής ιστο­ρί­ας σε μια από τις πιο πε­ρί­πλο­κες πε­ρι­ο­χές της χώ­ρας». – (Πε­ρι­ο­δι­κό «The Books’ Journal», Απρί­λι­ος 2018)

Συνεπής υπερασπιστής των ανθρώπινων δικαιωμάτων, αντίθετος σε κάθε είδους εθνικισμούς, ο διεθνολόγος Αλέξης Ηρακλείδης, τιμάται αυτό τον μήνα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.
Μέσα από το τελευταίο του βιβλίο, «Οικουμενικά ανθρώπινα δικαιώματα και οι εχθροί τους», παρακολουθεί τη διαδρομή του αιτήματος για την προάσπιση των οικουμενικών ανθρώπινων δικαιωμάτων από την απαρχή τους με τον Διαφωτισμό, την Αμερικανική και τη Γαλλική Επανάσταση παράλληλα με την αμφισβήτησή τους από τα μέσα του 18ου αιώνα μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο από τις φυλετικές θεωρίες και τον λεγόμενο «επιστημονικό ρατσισμό».

Από τις εκδόσεις Επίκεντρο έχουν κυκλοφορήσει δύο βιβλία του, «Η ανθρωπιστική επέμβαση κατά τον 19ο αιώνα» (εκδ. Επίκεντρο, 2020, συγγραφείς: Αλέξης Ηρακλείδης, Άντα Διάλλα, μετάφραση: Αλέξης Ηρακλείδης, Γιώτα Κουρμένταλα) και «Οικουμενικά ανθρώπινα δικαιώματα και οι εχθροί τους» (εκδ. Επίκεντρο, 2022).

Είπαν για τα βιβλία του:

«Τα ανθρώπινα δικαιώματα και η πορεία προς την κατοχύρωσή τους αποτελούν τον κεντρικό άξονα γύρω από τον οποίο εκπονήθηκε το παρόν έργο. Το νέο βιβλίο του Αλέξη Ηρακλείδη «Οικουμενικά ανθρώπινα δικαιώματα και οι εχθροί τους», το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Επίκεντρο, διακρίνεται για τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει το εν λόγω ζήτημα. Μέσω μιας ιστορικής αναδρομής και επισημαίνοντας την επιρροή φιλοσόφων και πολιτικών προσωπικοτήτων στον αγώνα για τη θεμελίωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο συγγραφέας προσφέρει μια πλήρως τεκμηριωμένη μελέτη, η οποία δεν δύναται να αμφισβητηθεί, διότι δεν έχει μόνο φιλοσοφικό αλλά και επιστημονικό έρεισμα.[…]
Ο Αλέξης Ηρακλείδης επιχειρεί με αυτό το βιβλίο όχι μόνο να προσφέρει μια συγκεντρωτική εικόνα της ιστορίας της εξέλιξης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έως τη θεμελίωσή τους, αλλά και να επανεξετάσει τα κίνητρα πίσω από τις πράξεις, που, όπως αποδεικνύεται πολλές φορές, εξυπηρετούν τα συμφέροντα κρατών, όσο κι αν προβάλλεται με σθένος ο ανθρωπιστικός τους χαρακτήρας. Φυσικά, αντίλογος σε τέτοιου είδους κινήσεις αποτελεί το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης των λαών που ιστορικά έχει υπάρξει ο θεμέλιος λίθος για την πραγματοποίηση σπουδαίων αλλαγών». – Μαρία Κελεπούρη

«Μέσα από την πολυεπίπεδη ανάλυσή τους οι συγγραφείς δείχνουν ότι το «βασανιστικό δίλημμα» επί των ανθρωπιστικών επεμβάσεων είναι καταδικασμένο να αποτελείται από ρευστούς αντιθετικούς πόλους, και μια εκ προοιμίου γενική τοποθέτηση περί αγαθών κινήτρων ή ιδιοτελών σκοπών πίσω από τις ανθρωπιστικές επεμβάσεις είναι αδύνατη. Οι συγγραφείς ισχυρίζονται ότι συνήθως υπήρχε αναπόδραστα μια «μίξη κινήτρων» και, κατά συνέπεια, η όποια αποτίμηση δεν μπορεί παρά να είναι «ζήτημα βαθμού». Το βιβλίο αποτελεί έξοχο εγχειρίδιο για την κατανόηση των νέων προσλήψεων που αναδύονται την περίοδο του 19ου αιώνα γύρω από τα όρια της κρατικής βίας, της αρχής της αυτοδιάθεσης, αλλά και των δίπολων άμαχοι – εμπόλεμοι, κράτος – λαός, ουδετερότητα – αλληλεγγύη». – Λεωνίδας Καρακατσάνης

Ο Σωτήρης Θεολογίδης, δημοσιογράφος και αθλητικογράφος, παθιασμένος με το αγαπημένο του άθλημα, το μπάσκετ, μας διηγείται την ιστορία του αθλήματος μέσα από τα δυο βιβλία του που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις μας.

Το βιβλίο «Το άγνωστο ελληνικό μπάσκετ» (2024), που μόλις κυκλοφόρησε, είναι το αποτέλεσμα πολύχρονης έρευνας που βασίστηκε στις μαρτυρίες των πρωταγωνιστών της περιόδου 1942-1979, σε πλήθος τεκμηρίων καθώς και στις προσωπικές εμπειρίες από την πλούσια επαγγελματική διαδρομή του συγγραφέα. Οι συνεντεύξεις παικτών, προπονητών και παραγόντων, κάθε περιόδου, αναδεικνύονται με την καταγραφή όλων των διεθνών αγώνων και των συναντήσεων σε κάθε είδους πρωταθλήματα. Το σύνολο της έρευνας, με τις συνθέσεις και τους πόντους των παικτών, αποτυπώνεται και αναδεικνύεται με περισσότερες από 250 σπάνιες φωτογραφίες.
Σε συνέντευξή του στο Πρακτορείο FM104,9 ο Σωτήρης Θεολογίδης αναφέρει: «Για να καταλάβει ο κόσμος όλα όσα έγιναν από το 1942 μέχρι το 1979, αλλά και να γνωρίσει ανθρώπους που από το 1979 κι έπειτα δρομολόγησαν καταστάσεις και είχαν επιρροή σε γεγονότα που φτάνουν μέχρι και τις ημέρες μας. Κοινωνικά και πολιτικά γεγονότα που επιδρούν ερήμην των αθλημάτων και αλλάζουν όλο το γίγνεσθαι, γι’ αυτό έγραψα το βιβλίο ’’Το άγνωστο ελληνικό μπάσκετ’’».

Το πρώτο του βιβλίο «Ιστορίες μέσα από το καλάθι» (2014), δεν πρόκειται μόνο για μια ιστορική αναδρομή της εξέλιξης του μπάσκετ (και του βόλεϊ), αλλά και για μια ανάγλυφη περιγραφή των πολιτικών και κοινωνικών εξελίξεων που καθοδηγούσαν την Θεσσαλονίκη, την Ελλάδα και όλο τον κόσμο, από το 1926, παράλληλα με την ανάπτυξη των δυο αθλημάτων. Ο συγγραφέας αναλύει την επινόηση και πορεία των ομαδικών αθλημάτων την περίοδο 1926-1940. Παρουσιάζει σπάνιο φωτογραφικό υλικό, αδημοσίευτα κείμενα και δεκάδες αντίγραφα αποσπασμάτων από εφημερίδες και άλλα έντυπα, ενώ περιγράφονται όλοι οι αγώνες και τα αποτελέσματα του λαοφιλούς αθλήματος σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη από την έλευση του αθλήματος στην Ελλάδα ως το 1940.
Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του Στέλιου Γρηγοριάδη: «?Οι Ιστορίες μέσα από το καλάθι? δεν με χαροποίησαν απλώς αλλά με συγκίνησαν. Είναι ένα μνημειώδες έργο, αντάξιο της άφθαστης ποιότητας του συγγραφέα. Βιβλιοθήκη χωρίς αυτό θα είναι ?φτωχή?. Το ?καταβροχθίζεις? με μια ανάγνωση χωρίς ανάσα και μένει σύντροφος στις γνώσεις σου για πάντα, αποτελώντας κληρονομιά για τις γενιές που θα ακολουθήσουν. Περιμένω με μεγάλη αγωνία τη συνέχεια…»

Από τη στιγμή που πέρασε τα σύνορα με την Αλβανία έως σήμερα ο Καπλάνι καταγράφει αδιάκοπα την ελληνική και τη βαλκανική πραγματικότητα – η μαρτυρία του πολύτιμη για έναν άνθρωπο που δεν γνωρίζει σύνορα, ένα ελεύθερο, κριτικό πνεύμα, με τη μελαγχολία, το χιούμορ, την ειρωνεία κάποιου που έχει να μας διδάξει πολλά για τη χώρα και τη γειτονιά μας.

Στα έργα του κυριαρχούν θέματα όπως η ταυτότητα, η πατρίδα, η ελευθερία και η μετανάστευση. Πιστεύει, ότι η μετανάστευση στο έργο του «λειτουργεί όλο και πιο πολύ ως φόντο, όπου προβάλλονται οι λογοτεχνικές εμμονές του: οι οικογενειακές σχέσεις, η ζωή στα ολοκληρωτικά καθεστώτα, οι εθνικές και προσωπικές ταυτότητες σε έναν κόσμο ρευστότητας, που τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα». Ενώ τον ιντριγκάρει ιδιαίτερα «η μετάβαση από τον 20ό παγωμένο αιώνα του Ψυχρού Πολέμου, στον 21ο, όπου όλοι είμαστε σε πραγματική ή εικονική κίνηση».

Είπαν για τα βιβλία του:

– Μια έξυπνη και ανατρεπτική προσέγγιση σε ένα βαρύ θέμα. – _Boyd Tonkin, Independent_

– Ένα βιβλίο έξοχο, παιχνιδιάρικο και σαρκαστικό για τη μετανάστευση. Ο Καπλάνι την αφηγείται όπως δεν έχει καταφέρει να την αφηγηθεί κανείς μέχρι σήμερα. – _Lisa Appignanesi_

– Ο Καπλάνι φέρνει τα σύνορα πιο κοντά μας. – _Kapka Kassabova, The Guardian_

– Μια αποκαλυπτική υπενθύμιση ότι τα σύνορα συχνά γίνονται αδιαμφισβήτητα εμπόδια. – _Laurence Mackin, Irish Times_

Η ~θεατρική μεταφορά~ του βιβλίου Λάθος Χώρα θα κάνει πρεμιέρα στο Θέατρο Πόρτα στις 3 Νοεμβρίου του 2021 υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του Παντελή Φλατσούση.

Ο Γιάννης Καρατζόγλου μέσα από τα βιβλία του μας δείχνει πόσο σημαντική είναι η διατήρηση της ιστορικής μνήμης, καθώς, «σήμερα, η δυναμική της λήθης συγκρούεται με την ηθική αποστολή να μην ξεχάσουμε ποτέ αυτά που συνέβησαν», όπως εύστοχα επισημαίνει ο Αχιλλέας Χεκίμογλου στην Καθημερινή.

Στο τελευταίο του βιβλίο, «Μεσεγγυούχοι και Δοσίλογοι και το τέλος της εβραϊκής επιχειρηματικότητας στην κατοχική Θεσσαλονίκη» (εκδ. Επίκεντρο, 2023) ο Γιάννης Καρατζόγλου ιχνηλατεί και αποτυπώνει την εξόντωση της εβραϊκής επιχειρηματικής παρουσίας στην πόλη της Θεσσαλονίκης από το 1941 μέχρι το 1944 σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Ο συγγραφέας εξετάζει τη συμπεριφορά του ελληνικού πληθυσμού σ’ αυτό το διάστημα, τις λεηλασίες και τη βίαιη αλλαγή του οικονομικού τοπίου στην αγορά της πόλης, τον θεσμό των μεσεγγυούχων και τις συνεργασίες των δωσίλογων με τον κατακτητή, την ενδυνάμωση μιας νέας ελίτ που αναδείχτηκε μέσα στις συνθήκες του πολέμου, αλλά και το σκηνικό που διαμορφώθηκε μεταπολεμικά με τους νέους πρωταγωνιστές που προέκυψαν.

Μέσα από το βιβλίο «Οι Ντονμέ της Θεσσαλονίκης» (εκδ. Επίκεντρο, 2020) ο συγγραφέας αφηγείται την ιστορία των Ντονμέ, των απόγονων των Εβραίων εκείνων που κατοικούσαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και προσηλυτίστηκαν στο Ισλάμ μαζί με τον Μεσσία τους, τον ραβίνο Σαμπετάι Σεβή, τον 17ο αιώνα. Πρόκειται για μια σημαντική ομάδα Εβραίων, οι οποίοι συνέβαλαν στη μεταμόρφωση της Θεσσαλονίκης σε μια κοσμοπολίτικη πόλη, προωθώντας νέες καινοτομίες στο εμπόριο και την οικονομία, την αστική μεταρρύθμιση και τη σύγχρονη εκπαίδευση, καθώς επίσης αποτελούσαν την κινητήρια δύναμη πίσω από την επανάσταση του 1908 που οδήγησε στην ίδρυση μιας κοσμικής δημοκρατίας στην Τουρκία.

Στο βιβλίο του «Εκλογική Γεωγραφία και εθνοτικές – κοινωνικές μεταβολές της Θεσσαλονίκης 1915-2019» (εκδ. Επίκεντρο, 2019) ο Γιάννης Καρατζόγλου μας παρουσιάζει μια μελέτη της εκλογικής γεωγραφίας της Θεσσαλονίκης, και τις αλλαγές, τόσο εθνολογικές, όσο και κοινωνικές, που έγιναν μέσα στον αιώνα αυτό. Μας παρουσιάζει αρκετά αναλυτικά τις μεταβολές που υπέστη η πόλη, όπως αυτές αποτυπώνονται μέσα από τις εκλογικές αναμετρήσεις στον αιώνα που η πόλη έχει περάσει σε ελληνικά χέρια, από την απελευθέρωσή της μέχρι και τις εκλογές που έγιναν το 2019.

Μια μαρτυρία της ιστορίας των Θεσσαλονικέων Εβραίων κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και της Κατοχής αναδεικνύεται μέσα από το βιβλίο του «Το ημερολόγιο Κατοχής του Βενιαμίν Χαΐμ Καπόν. «1446 μέρες αγωνίας».» (εκδ. Επίκεντρο, 2018). Το βιβλίο αυτό αποτελεί μια μαρτυρική καταγραφή της διαδρομής του έφηβου τότε, Βενιαμίν Χαΐμ Καπόν και της οικογενείας του, όπως την αποτυπώνει μέσα από το χειρόγραφο ημερολόγιο του. Παραθέτει βήμα προς βήμα την πορεία μιας τυπικής εβραϊκής αστικής οικογένειας από τη Θεσσαλονίκη, η οποία διαφεύγει αναζητώντας τη σωτηρία της στην Αθήνα.

Στο βιβλίο «Ο Αφανισμός των Θεσσαλονικέων Εβραίων της Γαλλίας 1942-1944. Ένα kadish για τους δικούς μας «Γάλλους»» (εκδ. Επίκεντρο, 2014) ο Γιάννης Καρατζόγλου ασχολείται με την τύχη των Εβραίων που μεταναστεύουν από την Ελλάδα στη Γαλλία πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι οποίοι συνελήφθησαν και εκτοπίστηκαν από το 1942 μέχρι το 1944 στο Άουσβιτς και σε άλλα στρατόπεδα εξόντωσης, ακολουθώντας την ίδια διαδρομή με τους ομόθρησκους τους της Ελλάδας, δηλαδή την «εξολόθρευσή» τους. Το βιβλίο του συνιστά μια άγνωστη περίπτωση του ελληνικού εβραϊσμού, ενταγμένη στη συνολική θεώρηση της θέσης του ευρωπαϊκού εβραϊσμού, κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Ο Θάνος Καψάλης, στο βιβλίο του «Το δωμάτιο με τις μύγες» (εκδόσεις Επίκεντρο, 2023) αφηγείται την ιστορία ενός μικρού εργαστηρίου του Πανεπιστημίου Columbia στις αρχές του 20ου αιώνα, στο οποίο ο μετέπειτα Νομπελίστας Καθηγητής Thomas Hunt Morgan και οι τρεις εικοσάχρονοι φοιτητές του, οι H. Muller, A. Surtevant και C. Bridges, μεγαλούργησαν θέτοντας τις βάσεις της Κλασικής Γενετικής.

Το εργαστήριο αυτό ονομάστηκε «το δωματίου με τις μύγες», ακριβώς επειδή ο Morgan άρχισε να μελετάει τα γενετικά χαρακτηριστικά σε μια μύγα, τη Δροσόφιλα Μελανογάστηρ (Drosophila melanogaster).

Ο συγγραφέας μας περιγράφει ότι επρόκειτο για ένα δωμάτιο μέσα στο οποίο συζητιούνταν ανοιχτά οι ιδέες όλων, φοιτητών και ερευνητών, μέσα σε πνεύμα απόλυτης ισότητας, ένα δωμάτιο στο οποίο υπήρχε ανοχή στο διαφορετικό και χώρος για νέες, καινοτόμες ιδέες. Η τακτική αυτή του Morgan, να εμπιστευτεί, δηλαδή, τους φοιτητές του και να τους αναθέσει πολλές ευθύνες σε εκείνο το δωμάτιο ήταν που οδήγησε στις μεγαλύτερες ανακαλύψεις.

Είπαν για το βιβλίο:

«Το βιβλίο «Το δωμάτιο με τις μύγες» πραγματεύεται τη θεμελίωση της Κλασικής Γενετικής και την έναρξη της Μοριακής Γενετικής. Είναι καλαίσθητο, ευκολοδιάβαστο και μεταδίδει στον αναγνώστη τον παλμό των πρωτοπόρων μελετητών της γενετικής. Παρόλο που η ανάγνωσή του απαιτεί βασικές γνώσεις βιολογίας, το βιβλίο απευθύνεται σε ένα ευρύ κοινό που θέλει να ενημερωθεί για την ιστορία της γενετικής, που καθημερινά κοσμεί πλέον πρωτοσέλιδα εφημερίδων και το πρώτο θέμα στις ειδήσεις των ραδιοφώνων και των τηλεοράσεων. Γιατροί, Νοσηλευτές, Βιολόγοι, Φοιτητές και απλοί Πολίτες θα εύρουν σε αυτό το βιβλίο πολύτιμα στοιχεία, από το πώς αναπτύχθηκε ο επιστημονικός κλάδος της Γενετικής. Ειδικότερα, τώρα που ο 21ος αιώνας αναφέρεται συχνά ως ο αιώνας της Βιολογίας, λόγω της ραγδαίας προόδου που σημειώνεται στον τομέα των βιολογικών επιστημών». – Κώστας Τριανταφυλλίδης, Ομότιμος Καθηγητής Γενετικής και Γενετικής του Ανθρώπου, Τμήμα Βιολογίας, ΑΠΘ

«Το δωμάτιο με τις μύγες είναι ένα βιβλίο που γοητεύει τον αναγνώστη. Με γοήτευσε, γιατί ο Θάνος Καψάλης πετυχαίνει να μας διηγηθεί με έναν σχεδόν μυθιστορηματικό τρόπο μια από τις μεγάλες στιγμές της Βιολογίας. Το κάνει με τη μαεστρία ενός δασκάλου, που η μακρόχρονη πείρα του και η βαθιά ενασχόλησή του με τη διδακτική της Βιολογίας τού δίνει τη δυνατότητα αφενός να εκλαϊκεύσει σύνθετες επιστημονικές έννοιες, χωρίς αυτό να κουράζει, και αφετέρου να κεντρίσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, ανεξάρτητα από το επιστημονικό του υπόβαθρο. Διαβάζοντας το βιβλίο είναι αναπόφευκτο να αναλογιστούμε, με δέος, το τεράστιο άλμα που έκανε η Βιολογία στις αρχές του 20ού αιώνα, μέσα σε λίγα χρόνια, με τα ελάχιστα μέσα που διέθετε τότε». – Γιώργος Θυφρονίτης, Ομότιμος Καθηγητής Ανοσολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Από τις εκδόσεις Επίκεντρο κυκλοφορούν δύο βιβλία του Πασχάλη Κιτρομηλίδη, «Στο όνομα της ελευθερίας» και «Θρησκεία και πολιτική στον Ορθόδοξο κόσμο», ενώ έχει προλογίσει την ελληνική έκδοση του βιβλίου του John Robertson, «Διαφωτισμός».

Δεν υπάρχει καταλληλότερος άνθρωπος να μιλήσει για τον Νεοελληνικό Διαφωτισμό από τον Πασχάλη Κιτρομηλίδη, απόφοιτο του πανεπιστημίου Wesleyan, με διδακτορικό στοHarvard, και συγγραφέα βιβλίων που έχουν εκδοθεί από τους σημαντικότερους διεθνείς εκδοτικούς οίκους.

«Στον Νεοελληνικό Διαφωτισμό οφείλουμε τη σύγχρονη ταυτότητά μας… Το ότι αισθανόμαστε μοντέρνοι Έλληνες, ότι είμαστε ελεύθερο έθνος σήμερα και μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας είναι κατά κάποιον τρόπο η δικαίωση του αγώνα εκείνων των φτωχών λογίων…» λέει σε κάποια συνέντευξη. Η σημαντικότερη συμβολή τέτοιων βιβλίων είναι τα ερεθίσματα που δίνουν σε κάθε φιλομαθή αναγνώστη να μελετήσει μια δύσκολη και συναρπαστική περίοδο, κατά την οποία οι διανοητές με πολύ κόπο και οδηγό μοναδικό τη δίψα τους για μάθηση και προσφορά άνοιξαν καινούργια μονοπάτια γνώσης, ανασταίνοντας έναν λαμπρό πολιτισμό χιλιετιών.

Το καινούργιο του βιβλίο «Θρησκεία και πολιτική στον Ορθόδοξο κόσμο» σκιαγραφεί το πώς υπό τους Οθωμανούς, παρά τις δύσκολες περιστάσεις, κατάφερε το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως να αντλήσει από την τεράστια συμβολική και ηθική του δύναμη και οργάνωση για να προασπίσει την ενότητα και την καθολικότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας, το πώς αγωνίστηκε να επιτελέσει αυτό το έργο κατά την περίοδο της ανάδυσης του εθνικισμού όταν οι Εκκλησίες εντός των νέων εθνών-κρατών κήρυσσαν μονομερώς την αυτονομία τους υποκύπτοντας σε τοπικές εθνικές επιταγές και τον τρόπο με τον οποίο αναμετρήθηκε η Εκκλησία, κατά τον εικοστό αιώνα, με την άνοδο της εθνικιστικής Τουρκίας, την παρακμή της Ορθοδοξίας στη Μικρά Ασία και με τον Ψυχρό Πόλεμο. Το βιβλίο ολοκληρώνεται με την εκτίμηση της θέσης και των προοπτικών του Πατριαρχείου στην περιοχή του και γενικότερα στον σύγχρονο κόσμο.

O Αντώνης Μανιτάκης, γνωστός συνταγματολόγος, μέσα και από τα δύο βιβλία του που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Επίκεντρο, κατάφερε να καλύψει όλη τη συνταγματική συγκυρία της Μεταπολίτευσης, 45 περίπου χρόνων, έτσι ώστε ο αναγνώστης να έχει μια συνολική εικόνα της συνέχειας μέσα όμως από τις συγκυριακές ασυνέχειες του πολιτικού μας συστήματος.

Τα κείμενα του βιβλίου «Στο Λυκόφως της Μεταπολίτευσης. Κείμενα της συνταγματικής συγκυρίας», είναι απόσταγμα στοχασμών γύρω από το δίκαιο, τους πολιτικούς θεσμούς, τα ανθρώπινα δικαιώματα και γενικότερα τον δημόσιο βίο της Ελλάδας και της Ευρώπη, τα οποία έχουν γραφεί τα τελευταία είκοσι χρόνια. Κείμενα σχετικά με την Αναθεώρηση και την εντυπωσιακή ανθεκτικότητα του Συντάγματος ή με τις άτυπες τροποποιήσεις του, και βέβαια κείμενα στα οποία θίγονται ζητήματα που σχετίζονται με τις μεταλλάξεις του εθνικού συνταγματισμού και με τη μοιραία διασύνδεσή του με τον ευρωπαϊκό, τις υπερεθνικές νομιμότητες, καθώς και με ένα αβέβαιο, ακόμη, και ασχημάτιστο παγκόσμιο συνταγματισμό.

Το βιβλίο «Η συνταγματική συγκυρία της μεταπολιτευτικής δημοκρατίας (1976-1997)» είναι μια συλλογή άρθρων από διάφορες εφημερίδες και περιοδικά κατά το διάστημα από το 1976 έως το 1997. Η θεματολογία των άρθρων αφορά ζητήματα Συνταγματικού Δικαίου και διαμόρφωσης των δημοκρατικών θεσμών μετά από τη θέση σε ισχύ του Συντάγματος του 1975 και δεν είναι αμιγώς νομική, αλλά έχει και πολιτικές προεκτάσεις.

«Τη σκέψη και τη δράση του συγγραφέα ανέκαθεν χαρακτήριζαν ο πλούτος της ανάλυσης, η γενναιοδωρία της διανοητικής προσφοράς και η έντονη αίσθηση του δημόσιου συμφέροντος. Ο Μανιτάκης υπήρξε και συνεχίζει να είναι ένας δάσκαλος που έκανε σχολή στηριζόμενους στους ώμους των γιγάντων προκατόχων του Αλέξανδρου Σβώλου και Αριστόβουλου Μάνεση». – Ιωάννης Παπαδόπουλος, Περιοδικό Athens Review.

«Τονίζοντας ξεχωριστά το ζήτημα της πολιτικής ευθύνης, η πένα του Μανιτάκη είναι διορατική, βαθιά δημοκρατική και πάντοτε με γνώμονα την πίστη στο Σύνταγμα. Με «οπλοστάσιο» τις νομικές του γνώσεις και το ακαδημαϊκό του υπόβαθρο, πλην, όμως, χωρίς να μιλά με μια «ξύλινη» νομική γλώσσα, ο Μανιτάκης καλεί σε δράση. Σε διάλογο και στην ανάγκη μιας νέας πολιτικής γλώσσας στην Ελλάδα, συμπεριληπτικής και τολμηρής, με βάση τις διαχρονικές συνταγματικές αρχές. Η επιτακτικότητα της δράσης διέπει σαν αίσθηση όλα τα κείμενα. Η έλευση της «μετα-μεταπολίτευσης» και ενός ελπιδοφόρου αύριο απαιτεί μακροχρόνιες διαδικασίες, συνεργασία και, κυρίως, ορθολογική κρίση». – Τάσος Μοσχονάς, www.offlinepost.gr.

Ο Μάριος Μαρκοβίτης, με την κοινωνική του ευαισθησία και από τη σκοπιά της επαγγελματικής ιδιότητας του, έχει καταφέρει να μας εξιστορήσει δυο ιδιαίτερες και εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους προσωπικές ιστορίες, που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Στο βιβλίο του «Όχι, δεν είμαι εχθρός του λαού» (1η εκδ. Επίκεντρο 2017, 2η έκδοση Επίκεντρο 2019) ο συγγραφέας μας διηγείται την ιστορία του Μάρκου Μαρκοβίτη, του θείου του, που έπεσε θύμα σταλινικών εκκαθαρίσεων, εξιστορώντας παράλληλα πρόσωπα και γεγονότα του Μεσοπολέμου σε Ελλάδα και Ρωσία.
Παιδί εύπορης οικογένειας από τη Νάουσα ο Μάρκος Μαρκοβίτης μυήθηκε στις ιδέες του κομμουνισμού, φυλακίστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο στην Ελλάδα το 1930. Κατάφερε να αποδράσει το 1931 και να διαφύγει στη Σοβιετική Ένωση μαζί με άλλους οκτώ συντρόφους του. Στη Ρωσία ξεκινάει μια νέα αρχή, μια νέα ζωή με το όνομα Ατσάλις Κονσταντίν Βασίλιεβιτς (Ochalis Konstantin Vasil’evich). Όντας μέλος του Μπολσεβίκικου Κόατος, συνελήφθη τον Ιανουάριο του 1938, μια περίοδο όπου οι σταλινικές εκκαθαρίσεις βρίσκονταν σε κορύφωση, και εκτελέστηκε με την κατηγορία «αντεπαναστατική και κατασκοπευτική» δράση.

Με το δεύτερο βιβλίο του «Τα τζόκεϊ καπέλα – Η ’εξαφάνιση’ του Άλεξ» (εκδ. Επίκεντρο, 2022) ο Μάριος Μαρκοβίτης, ως πραγματογνώμονας της υπόθεσης με την ιδιότητα του παιδοψυχίατρου, φέρνει στο φως ανατριχιαστικές λεπτομέρειες της εξαφάνισης του εντεκάχρονου ρωσο-γεωργιανού Άλεξ, από τη Βέροια το 2006.
Μέσα από την συγκεκριμένη υπόθεση, ο συγγραφέας επιχειρεί να σκιαγραφήσει τους χαρακτήρες των πέντε παιδιών που από τόσο νωρίς βρέθηκαν στο δρόμο τις ακραίας παραβατικότητας. Αναπόφευκτα, το γεγονός ότι για να λάβει μέρος στην πραγματογνωμοσύνη έπρεπε να ταξιδεύει συχνά στη Βέροια, συνέδεσε τις καταστάσεις αυτές με τις μνήμες του από τη δική του ζωή και τα παιδικά του χρόνια σε αυτήν την πόλη την εποχή της κατοχής και του Εμφυλίου.

Με την έναρξη της νέας χρονιάς, οι εκδόσεις «Επίκεντρο» τιμούν τον δημοσιογράφο και συγγραφέα Κώστα Μπλιάτκα.

«Η συνείδηση του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Επίκεντρο» αποτελεί ένα βιβλίο το οποίο με τις προσεγμένες, πρωτότυπες και αποκαλυπτικές συνεντεύξεις αξέχαστων πανεπιστημιακών δασκάλων όπως ο Εμμανουήλ Κριαράς, ο Δημήτρης Μαρωνίτης, ο Ιωάννης Μανωλεδάκης, ο Νικόλαος Μουτσόπουλος και ο Χρίστος Τσολάκης, καθώς και με το αφιέρωμα στον Αριστόβουλο Μάνεση, αποτελεί σημαντική συμβολή σε ό,τι αφορά το ιστορικό υπόβαθρο του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι αγγίζει τον πολιτικό λόγο και τα καθημερινά όνειρα εμβληματικών δασκάλων.
Είναι μια αξιόλογη καταγραφή που δεν περιορίζεται, απλώς, στο να φωτίσει την συμβολή μεγάλων πνευματικών αναστημάτων της σύγχρονης Ελλάδας, στην διαμόρφωση του χαρακτήρα του Πανεπιστημίου, της πόλης που το έχει στα σπλάχνα της και του δημόσιου λόγου της Ελλάδας. Το βιβλίο και όσα οι πρωταγωνιστές του αφηγούνται είναι ο καμβάς πάνω στον οποίο αποτυπώνεται επιγραμματικά, η ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά της, οι πνευματικές αντιθέσεις της, ακόμη και οι γεωγραφικές αντιπαραθέσεις της.

Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του:

«Αξίζει να διαφυλαχτεί η ιστορική μνήμη του ΑΠΘ αλλά και να αναζητηθεί η ιστορική του ταυτότητα μέσα από μαρτυρίες και πολύτιμες αφηγήσεις. Αυτά τα σαράντα χρόνια που πέρασα στο ΑΠΘ ως δημοσιογράφος θεμάτων παιδείας, τα ένιωσα σαν σωριασμένο πάνω μου «οικοδόμημα του χρόνου» (από στίχο του Δ. Σαββόπουλου), αλλά και ως ανάγκη να προσπαθήσω να τα καταγράψω».

Αντικείμενο μελέτης του Ανδρέα Πανταζόπουλου είναι το ελληνικό πολιτικό σύστημα και τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν την προσέγγιση των φαινομένων του λαϊκισμού, του εθνικισμού, του αντισημιτισμού και της σοσιαλδημοκρατίας.

Στο πρόσφατο δοκίμιό του, «Εθνικολαϊκισμός και νεωτερικότητα στην Ελλάδα» διερευνά τις αξιακές και ιδεολογικές προϋποθέσεις του εθνικολαϊκιστικού φαινομένου.

«Πού πρέπει να αναζητήσουμε τις διανοητικές και αξιακές ρίζες του πολιτικού εθνικολαϊκισμού, που περιοδικά επανέρχεται στην επικαιρότητα;», «Άραγε, υπάρχει μία αφετηρία, μία απαρχή την οποία μπορούμε να θεωρήσουμε ως το εναρκτήριο λάκτισμα της κυριαρχίας αυτού του φαινομένου;», αυτά και άλλα ερωτήματα βρίσκουν απαντήσεις στις σελίδες του νέου του βιβλίου που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Επίκεντρο.

Ο Ανδρέας Πανταζόπουλος «δείχνει» το πολιτισμικό κίνημα του δημοτικισμού, αλλά και τη λεγόμενη «γενιά του ’30» ως βασικούς πολιτισμικούς επεξεργαστές και φορείς ενός διανοητικού και πολιτισμικού εθνικολαϊκού πνεύματος που επιτρέπει στους πολιτικούς διαχειριστές του φαινομένου να αρδεύουν από αυτό και να νομιμοποιούνται μέσω αυτού.

Στο τελευταίο βιβλίο του «Η πολυκατοικία της αντιπαροχής και το στεγαστικό πρόβλημα» (εκδ. Επίκεντρο, 2024) ο Μιχάλης Παπαδόπουλος μαζί με τον Άγι Παπαδόπουλο, συνδέουν την έννοια της πολυκατοικίας, που αποτελεί το κύτταρο των σημερινών πολεοδομικών συγκροτημάτων, με τις ιστορικές διαστάσεις και τις κοινωνικές συνθήκες που τη δημιούργησαν και την έχουν καταστήσει βασική συνιστώσα της στέγασης των ανθρώπων τους τελευταίους αιώνες. Αναλύονται οι νέοι οικοδομικοί κανονισμοί, που στοχεύουν στην κατασκευή ποιοτικότερων κτιρίων με σύγχρονα υλικά, ώστε να ανταποκρίνονται καλύτερα στις φυσικές προκλήσεις (σεισμοί, καύσωνες κλπ.), καθώς τονίζεται η αναγκαιότητα των ανακαινίσεων των παλαιότερων πολυκατοικιών, που επίσης στοχεύουν να βελτιώσουν την απόδοσή τους στα ίδια πεδία και αφορούν την προαγωγή των πόλεων μέσω του εμπλουτισμού και της αναβάθμισης του κτηριακού τους αποθέματος.

Στο βιβλίο του «Πρόσφυγες και εκπαίδευση» (εκδ. Επίκεντρο, 2023) καταγράφει τις διαφορές που υπήρχαν ανάμεσα σε δυο μεγάλους προσφυγικούς συνοικισμούς και το πώς οι διαφορές αυτές επηρέασαν την εκπαιδευτική διαδικασία. Στην Ελλάδα σε μια δεκαετία που επικρατούσε φτώχεια, υπανάπτυξη και αναλφαβητισμός, ο ερχομός των προσφύγων δημιουργούσε προβλήματα στις συνθήκες διαβίωσης τους. Το επίπεδο εκπαίδευσης στη χώρα γενικά ήταν σημαντικά υποβαθμισμένο, με τρομερές ελλείψεις σε κτήρια και δασκάλους, καθώς επίσης οι μαθητές περπατούσαν μεγάλες αποστάσεις για να φτάσουν στο σχολείο με μπαλωμένα ρούχα και τρύπια παπούτσια. Παρ΄ όλες τις δυσκολίες που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν η εργατικότητα των προσφύγων, το πάθος για τη ζωή και τη μόρφωση είχαν ως αποτέλεσμα όχι μόνο την επιβίωση, αλλά και την ουσιαστική συμβολή και καταξίωση τους στον ελληνικό χώρο.

Το βιβλίο «Η αιωνιότητα της στιγμής» (εκδ. Επίκεντρο, 2022)  δεν αποτελεί μονάχα μια προσωπική κατάθεση ίσως για το πιο ολοκληρωμένο στάδιο της ζωής, αλλά ένα δοκίμιο που αναμοχλεύει –υπό μια φιλοσοφημένη θεώρηση του κόσμου– σύγχρονα γεγονότα, διαχρονικά θέματα και το νόημα πίσω από όλα αυτά. Τα ζητήματα με τα οποία καταπιάνεται ο Μιχάλης Παπαδόπουλος σε αυτό το βιβλίο, αφορούν σκέψεις που άπτονται φιλοσοφικών θεωριών και υπαρξιακών αναζητήσεων, ενώ αναδύονται κατά καιρούς καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. Ο συγγραφέας ορμώμενος από τον εαυτό του για να μιλήσει για τη γήρανση ως φαινόμενο του πληθυσμού, παραθέτοντας στοιχεία που εγείρουν τον προβληματισμό και εύλογα μας κάνουν να αναρωτηθούμε για το μέλλον. Μια αναπόφευκτη σύγκριση του χθες με το σήμερα, των ανυπολόγιστων δυσκολιών του σκληρού παρελθόντος και του τωρινού, ρευστού τρόπου ζωής.

Ο Μιχάλης Παπαδόπουλος στο βιβλίο του «Καλειδοσκόπιο μιας εποχής – όπως την έζησα» (εκδ. Επίκεντρο, 2021), ξεφυλλίζει τις σελίδες της ζωής του και μοιράζεται με τον αναγνώστη τα κομβικά γεγονότα του προηγούμενου αιώνα, καθώς και τον αντίκτυπό τους στη διαδρομή του. Ανήκει στη γενιά που βίωσε στη νιότη της έναν παγκόσμιο πόλεμο, τη γερμανική κατοχή, την Εθνική Αντίσταση, έναν εμφύλιο πόλεμο και τα πέτρινα χρόνια που ακολούθησαν, αλλά και μια περίοδο πρωτόγνωρης ανοικοδόμησης και εκβιομηχάνισης της χώρας, από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 ως την στρατιωτική δικτατορία. Ο Μιχάλης Παπαδόπουλος ξεδιπλώνει τις αναμνήσεις του, όχι απλώς για να καταγράψει τα πεπραγμένα, αλλά σαν έναν απολογισμό ζωής.

Ο Στέλιος Περράκης είναι ο συγγραφέας του μήνα από τις εκδόσεις Επίκεντρο. Μας εξιστορεί λεπτομερώς μέσα από τα βιβλία του τις προσωπικές εμπειρίες από την Κατοχή και τον σκοτεινό κόσμο της εμφυλιακής Ελλάδας.

Στο έργο του «Φαντάσματα του Εμφυλίου» (εκδ. Επίκεντρο, 2010) ο συγγραφέας μας παρουσιάζει τον φόνο του Μίλτη Μελισσηνού, του θείου του, καθώς και τα αιματηρά γεγονότα που σημάδεψαν την κεντρική και ανατολική Αργολίδα τη διετία 1943-44 τους τελευταίους μήνες της γερμανικής κατοχής. Μέσα από την επίμονη έρευνα του κατάφερε να ερευνήσει ενδελεχώς το φόνο του θείου του αλλά και να ανασυνθέσει και το πλαίσιο μέσα στο οποίο εκτυλίχτηκε. Ξεπερνάει κατά πολύ τα όρια μιας οικογενειακής ιστορίας, γράφοντας ουσιαστικά ένα βιβλίο για την εμφύλια εμπειρία μιας ολόκληρης περιοχής.

Στο τελευταίο του βιβλίο «Η Απίθανη Ηρωίδα» (εκδ. Επίκεντρο, 2022), φέρνει στο προσκήνιο την άγνωστη αντιστασιακή δράση της Λέλας Καραγιάννης και καταφέρνει να ανυψώσει μια σχετική άγνωστη Αθηναία μεσοαστική νοικοκυρά στο επίπεδο μίας πραγματικής ηρωίδας και της πιο διακεκριμένης γυναίκας σε ηγετική θέση στην αντίσταση στη σύγχρονη Ελλάδα. Περιγράφει την αξιοσημείωτη σταδιοδρομία της, πώς εντάχθηκε στην Αντίσταση τυχαία και πώς έχτισε μια τρομερή οργάνωση διαφυγής, κατασκοπίας και σαμποτάζ που συνεργαζόταν με τα υψηλότερα επίπεδα των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών στην Ελλάδα του Β? Παγκοσμίου Πολέμου. Παράλληλα, παρουσιάζει και μία ιστορία της κατοχής και της αντίστασης στην Ελλάδα που είναι πρωτότυπη και πλήρως τεκμηριωμένη, και μας αποκαλύπτει τον ανθρωπισμό, τη δύναμη και τα τραύματα ενός έθνους που παλεύει για να επιζήσει.

Ο Βασίλης Σάνδρης είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση μη επαγγελματία ιστορικού, που έπειτα από ευρύτατη μελέτη και συλλογή πρωτότυπου υλικού αλλά και επεξεργασία γνωστών και λιγότερο γνωστών πηγών, μάς προσφέρει δύο ιδιαίτερα χρήσιμα και καλογραμμένα ιστορικά βιβλία.

Στο τελευταίο του Βιβλίο «Εκ βαθέων φωνές του παρελθόντος Ήταν μια εποχή Φωτιάς!» (εκδ. Επίκεντρο, 2023), ο Βασίλης Σάνδρης μας εξιστορεί μικρές ιστορίες ανθρώπων κάθε παράταξης από ολόκληρη την κεντρική και βόρεια χώρα, διερευνώντας τις συνθήκες που επικρατούσαν στην ελληνική ύπαιθρο κατά τη διάρκεια της ταραγμένης δεκαετίας 1940-50, στα αίτια που προκάλεσαν τις συγκρούσεις και τη συμβολή τους στον γενικευμένο εμφύλιο πόλεμο.

Αποτυπώνοντας μαρτυρίες από νέους την εποχή εκείνη που είχαν καταταγεί αυτοβούλως ή κατόπιν διώξεων στον ΔΣΕ, από νέους οι οποίοι στρατολογήθηκαν βιαίως, από νέους οι οποίοι δεν είχαν κάποια κομματική τοποθέτηση, καθώς και από παιδιά οι γονείς των οποίων είχαν τοποθετηθεί ή αναγκάστηκαν να το κάνουν σε μια πλευρά, δίνει τη δυνατότητα και στους «αφανείς» να περιγράψουν το βίωμά τους και να συμβάλλουν έτσι, παράλληλα με άλλες πηγές, στην καταγραφή της ιστορίας.

Το 2018 εκδόθηκε από τις εκδόσεις Επίκεντρο το βιβλίο του «Πορεία Θανάτου» που αφορά την τραγική ιστορία 1500 νέων, αγοριών και κοριτσιών, που στρατολογήθηκαν βίαια από χωριά της Ρούμελης και της Θεσσαλίας στα τέλη του 1947 από τον ΔΣΕ για να πυκνώσουν τις τάξεις των πολεμιστών του και εξαναγκάστηκαν από την ισχυρή υπό τον διαβόητο Γούσια αντάρτικη συνοδεία τους, να βαδίσουν μέσα σε απίστευτες κακουχίες, από τη Ρούμελη μέχρι τη Μακεδονία.

Ο συγγραφέας έχοντας συγκεντρώσει πολύτιμο υλικό από τις προφορικές μαρτυρίες ανθρώπων που κάποιοι ήταν στρατολογημένοι στην πορεία, άλλοι ανήκαν στις ομάδες ένοπλης συνοδείας, ορισμένοι ανήκαν στην κυβερνητική πλευρά και έλαβαν μέρος στις συγκρούσεις ή άλλοι που παρακολούθησαν μέρος της διαδρομής, εκθέτει όλη την τραγική πορεία, διανθίζοντας τα προσωπικά ενθυμήματα με ιστορικές πηγές.

Ο Ιωάννης Στεφανίδης, μέσα από το τελευταίο βιβλίο του «Ανεπιθύμητοι και Αναλώσιμοι» (Επίκεντρο, 2022) ερευνά την δολοφονία του συνταγματάρχη Ψαρρού, που ήταν μια ηγετική μορφή της εθνικής αντίστασης κατά των γερμανών κατακτητών, και στην εξόντωση του συντάγματος 5/42.

Σύμφωνα με τον Σάκη Μουμτζή, σε αυτό το βιβλίο ο Γιάννης Στεφανίδης δεν κάνει μια απλή παράθεση γεγονότων, αλλά ερμηνεύει. Το βιβλίο έχει άποψη για το τι έγινε εκείνη την περίοδο στη Ρούμελη. Και αυτή η άποψη είναι αναθεωρητική σε σχέση με την κρατούσα στους πανεπιστημιακούς κύκλους και απολύτως τεκμηριωμένη. Ο Δημήτρης Φύσσας, τονίζει ότι ο Στεφανίδης έγραψε το καλύτερο βιβλίο που έχει διαβάσει για το θέμα, αποστασιοποιημένα, δίχως ωραιοποιήσεις, ούτε δαιμονοποιήσεις.

Στο βιβλίο του «Υποκατάστατο ισχύος» (Επίκεντρο, 2018), περιγράφει την βρετανική πολιτική στα Βαλκάνια, εξετάζει την οργανωτική διάσταση της βρετανικής προπαγάνδας, το πλήθος των θεσμών και προσώπων που την παρήγαγαν, καθώς και ορισμένα γενικά στοιχεία που τη διατρέχουν. Σύμφωνα με το Δημήτρη Λυβάνιο, το βιβλίο αυτό καλύπτει ένα σημαντικό κενό στην έρευνα για τον Β΄Παγκόσμιο πόλεμο, καθώς οι μέχρι τώρα προσεγγίσεις της βρετανικής προπαγάνδας στα Βαλκάνια την περίοδο αυτή, αν και χρήσιμες, παραμένουν αποσπασματικές.

Από τις εκδόσεις Επίκεντρο κυκλοφόρησε ακόμα το «Εν ονόματι του έθνους» (2010), όπου καλύπτεται ένα βιβλιογραφικό κενό, αναφορικά με την άνοδο του αντιαμερικανικού αισθήματος στην μεταπολεμική Ελλάδα. Η μελέτη του συγγραφέα στο βιβλίο αυτό, χαρακτηρίστηκε από την κριτική, ως «αριστούργημα ανάλυσης λόγου» και «έργο άψογης εμπιστοσύνης».

Οι εκδόσεις Επίκεντρο τιμούν αυτόν τον μήνα τον Κώστα Στούπα, έναν πολύπειρο δημοσιογράφο και οικονομικό αναλυτή.

«Ζούμε στην καλύτερη εποχή της ανθρώπινης ιστορίας, στην οποία θα μπορούσε κάποιος να έχει γεννηθεί και ζήσει»

Με αυτήν την εναρκτήρια φράση στο βιβλίο με τίτλο «Η Επερχόμενη Αταξία – Οι πέντε παγίδες που απειλούν τις δημοκρατίες και την ευημερία της Δύσης» (Επίκεντρο, 2023) ο Κώστας Στούπας αποτυπώνει την ιστορική πραγματικότητα που αφορά το παρόν και τις σύγχρονες κοινωνίες. Ο συγγραφέας διαπραγματεύεται τις προκλήσεις και τις αναταράξεις που ήδη αντιμετωπίζει και θα αντιμετωπίσει πολύ περισσότερο στο κοντινό μέλλον ο δυτικός κόσμος, η φιλελεύθερη δημοκρατία και η παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη. Με κύριες πηγές ανησυχίας να αποτελούν η κλιματική κρίση, οι μεταναστευτικές ροές, η ασθμαίνουσα ανάπτυξη, η πολιτική κρίση στα δημοκρατικά συστήματα με την άνοδο του λαϊκισμού, ενώ ταυτόχρονα εντείνονται προκλήσεις όπως η έλευση της τεχνητής νοημοσύνης στο προσκήνιο, αλλά και η ισχυροποίηση των αντιφιλελεύθερων, αυταρχικών καθεστώτων.

Το βιβλίο «Η Επερχόμενη Αταξία – Οι πέντε παγίδες που απειλούν τις δημοκρατίες και την ευημερία της Δύσης» κυκλοφορεί σε δεύτερη έκδοση.

Είπαν για το βιβλίο:

«Το βιβλίο Η Επερχόμενη Αταξία του Κώστα Στούπα αποτελεί ένα πόνημα εξαιρετικά ενδιαφέρον που οξύνει το πνεύμα των αναγνωστών κατόπιν παροχής νέων και πολυποίκιλων πληροφοριών, γόνιμης κριτικής και εξαιρετικά βοηθητικών συσχετισμών. Ο τρόπος γραφής, χαρακτηριζόμενος από μία ανεπαίσθητη, αλλά αιχμηρή ειρωνεία και ένα πολύ λεπτό, αμιγώς σατιρικό, χιούμορ διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία ενός έργου ευνόητου, εξαιρετικά ενδιαφέροντος και επιστημονικά τεκμηριωμένου. Άραγε, ο δυτικός άνθρωπος είναι σε θέση να αντιληφθεί το διακύβευμα των εν εξελίξει γεγονότων; Και αν ναι, είναι διατεθειμένος να θυσιάσει τον φιληδονισμό του στον βωμό του ανθρωπισμού; Η απάντηση βρίσκεται στην επερχόμενη περίοδο… αταξίας».
Χιόνα Οικονομάκη (Αρχισυντάκτρια Πολιτισμού) από την ιστοσελίδα www.offlinepost.gr

Ο Σπυρίδων Σφέτας υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους βαλκανιολόγους των τελευταίων χρόνων. Βαθύς γνώστης του διεθνούς ιστορικού και πολιτικού γίγνεσθαι, παρακολουθούσε στενά τις βαλκανικές εξελίξεις και παρέδωσε έργο έγκριτο και αξιόπιστο που αποτελεί καρπό συστηματικής και πολύχρονης προσωπικής έρευνας.

Το εκτεταμένο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει τόσο τη Βαλκανική Ιστορία όσο και τη μελέτη των πτυχών του Μακεδονικού ζητήματος, το οποίο παρακολούθησε –όσο λίγοι στην Ελλάδα– με ασίγαστο πάθος και συνέπεια.

Ως μέλος της Επιτροπής που ανέπτυξε το ιστορικό υπόβαθρο της «σλαβομακεδονικής ταυτότητας» και της «σλαβομακεδονικής γλώσσας» από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα, εκτιμούσε ότι η Ελλάδα έπρεπε να παίξει πιο ενεργό ρόλο στην περιοχή και έδωσε προσωπικό αγώνα για την πιστή εφαρμογή της Συμφωνίας των Πρεσπών. Μία από τις επιτυχίες του στη συνεργασία των δύο χωρών ήταν η αλλαγή των σχολικών εγχειριδίων στη γειτονική χώρα, με την επίσημη αποδοχή της ελληνικότητας της αρχαίας Μακεδονίας από το εκπαιδευτικό τους σύστημα.

Σε συνέντευξή του στον Νίκο Μελιτσιώτη για το OffLine Post δήλωνε: «Ο Έλληνας είναι ο πιο οικουμενικός άνθρωπος στον κόσμο. Η ορθοδοξία μάς συνδέει με την Ανατολή και η αρχαιότητα με τη Δύση. (…) Ο Ελληνισμός είχε τη δύναμη αυτή, να κάνει και τους μη εθνοτικά Έλληνες στη συνείδηση Έλληνες».

Είναι χαρακτηριστικά τα λόγια του Νίκου Ζάικου, Αναπληρωτή καθηγητή στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, που σκιαγραφούν αυτή την πολύπλευρη προσωπικότητα: «Ο Σ. Σφέτας αναζητά αίτια, ερμηνεύει κίνητρα και καταστάσεις και κατορθώνει να δώσει τη συνεκτική εικόνα ενός ασύνεκτου χρονικού. Τοποθετεί τα διαχρονικά θέματα σε κάθε επίπεδο ανάλυσης – εσωτερικό, διμερές, διεθνές. Για παράδειγμα, δεν θέτει το Μακεδονικό Ζήτημα μόνον ως ένα διμερές σημείο έντασης των ελληνο-γιουγκοσλαβικών σχέσεων, αλλά και ως διμερές ελληνο-βουλγαρικό ζήτημα και διμερές βουλγαρο-γιουγκοσλαβικό ζήτημα – οι τρίτοι παρατηρητές έβλεπαν τρία κράτη να προβάλλουν τρεις αλληλοσυγκρουόμενες απαντήσεις για το ίδιο θέμα».

Ο δημοσιογράφος που γνωρίζει όσο κανείς άλλος τα Βαλκάνια, Σταύρος Τζίμας (Καθημερινή, Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων), με το νέο του βιβλίο «Κρυφές πτυχές του Μακεδονικού» από τις εκδόσεις Επίκεντρο βάζει τον αναγνώστη στα σκοτεινά δωμάτια των συμφωνιών, μεταφέρει κρυφές λεπτομέρειες από τις διαπραγματεύσεις, αλλά και όλη την πορεία ενός από τα πιο καυτά ζητήματα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Μετά τα βιβλία «Στον αστερισμό του εθνικισμού» και «Η κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας και οι ελληνικές φαντασιώσεις», ο Σταύρος Τζίμας μεταφέρει ακόμη ένα συγκλονιστικό ρεπορτάζ, αυτή τη φορά για το Μακεδονικό ζήτημα, με όλο το παρασκήνιο και ιστορίες που δεν είδαν ποτέ το φως της δημοσιότητας.

Από τη θυελλώδη συνάντηση της Αχρίδας, τον Ιανουάριο του 1992, όταν «τα κανόνια στην Κροατία και τη Βοσνία βροντούσαν και το αίμα έρεε», ο Σταύρος Τζίμας ξεκινάει να ξετυλίγει το κουβάρι με τις «Κρυφές Πτυχές του Μακεδονικού», όχι μόνο με τη δημοσιογραφική του ιδιότητα αλλά και μ’ αυτή του επίμονου μελετητή της ιστορίας. «Βουτάει» στα άδυτα ενός θέματος, το οποίο παρακολουθεί επισταμένα από τη «γέννησή» του, μιας περιοχής που δεν έχει ακόμη αποτινάξει από πάνω της τον χαρακτηρισμό της «πυριτιδαποθήκης» της Ευρώπης, και με τα άρθρα του καταγράφει αυτό το κομμάτι της ιστορίας.

«Ο Σταύρος Τζίμας αφηγείται την 25ετία της κρίσης χωρίς φόβο και πάθος, με ακρίβεια, με τεκμηρίωση, ενσωματώνοντας τις μαρτυρίες των πρωταγωνιστών της, και με βαθιά γνώση όχι μόνο των των γεγονότων, αλλά και των προσωπικοτήτων που τους έτυχε να λάβουν αποφάσεις, και του ευρύτερου πολιτικού και κοινωνικού κλίματος όχι μόνο στην από εδώ, μα και στην από εκεί πλευρά των συνόρων» – Παύλος Τσίμας

Οι εκδόσεις Επίκεντρο τιμούν αυτό τον μήνα τον ιστορικό και κοινωνιολόγο, Βαγγέλη Τζούκα.

Στο βιβλίο «Όταν ξέσπασε η βία. Μελέτες και δοκίμια για τη δεκαετία 1940-1950» (εκδ. Επίκεντρο, 2020), ο Βαγγέλης Τζούκας παρουσιάζει μια πλούσια ανθολογία 21 μελετών του γύρω από ζητήματα της κρίσιμης δεκαετίας του ’40, την ελληνική και διεθνή εμπειρία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και της κληρονομιάς του. Με τα κείμενα του καλύπτει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων ιστορίας, πολιτικής, οικονομίας, ιστοριογραφίας και μνήμης. Παρά την φαινομενική ανομοιογένεια, ένα κοινό νήμα συνδέει όλες τις μελέτες, δημιουργώντας την ανάγκη, κατά τον συγγραφέα, για μια νέα ματιά πάνω στις καθοριστικές και ταραγμένες αυτές εποχές του συλλογικού μας βίου, ειδικά στη σημερινή συγκυρία κατά την οποία φαίνεται να αναβιώνουν φαντάσματα του παρελθόντος. Μια ματιά η οποία οφείλει να προσεγγίζει, κατά το δυνατόν απροκατάληπτα, και με την απαραίτητη ενσυναίσθηση, τις προσωπικές και συλλογικές τραγωδίες αλλά και τους ηρωισμούς των ανθρώπων, τόσο των πρωταγωνιστών όσο και των «αφανών».

Στο τελευταίο βιβλίο του «Ζουν ανάμεσα μας. Αλλόκοτες θεωρίες και ανορθολογισμός στον σύγχρονο κόσμο» (εκδ. Επίκεντρο, 2023), ο Βαγγέλης Τζούκας παρουσιάζει συνολικά δεκαπέντε «αλλόκοτες» δημοφιλές θεωρίες, που καλύπτουν ζητήματα με μεγαλύτερη ή μικρότερη επίδραση σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Ο συγγραφέας καταγράφει, ιχνηλατεί και αναλύει διεξοδικά θεωρίες συνωμοσίας για τους σεισμούς και την κλιματική αλλαγή, για ψεκασμούς και εξαφανίσεις αεροπλάνων, τη «συνωμοσία» της 11ης Σεπτεμβρίου, αλλά και τις θεωρίες της Κούφιας Γης, της Εποχής του Υδροχόου, για την χαμένη Ατλαντίδα και το Τρίγωνο των Βερμούδων, την υπερ-συνωμοσία των Illuminati, τους εξωγήινους, τα UFO και τους αρχαίους αστροναύτες, την Ομάδα Ε, την αρχαιολατρία και τον παρανοειδή εθνικισμό, καθώς και τις ιατρικές συνωμοσίες, τις πανδημίες και τα εμβόλια, τα αποκαλυπτικά οράματα και το τέλος του κόσμου, ενώ ένα κεφάλαιο αφιερώνεται στη σχέση πολιτικής και ανορθολογισμού στον 21ο αιώνα, στην Ελλάδα και διεθνώς.

Ο Γιώργος Τσιάκαλος, γνωστός για την έντονη αλληλέγγυα δράση του προς τους πρόσφυγες, μέσα από τις έρευνές του καλύπτει  ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, ενώ στο επίκεντρο των ενασχολήσεων και των κειμένων του βρίσκεται η αναζήτηση των όρων και των προϋποθέσεων της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, μια αναζήτηση για την οποία επιμένει πως, πέρα από την παιδαγωγική πρόταση, είναι το κεντρικό πολιτικό στοίχημα, το μεγάλο διακύβευμα του καιρού μας.

Χαρακτηριστικά τα λόγια του σε συνέντευξη του στη Μαρία Φράγκου:

[…] Στην εποχή μας, η αντιμετώπιση των προσφύγων αποτελεί κομβικό πεδίο όπου συναντιούνται και συγκρούονται ο πολιτισμός της φιλοξενίας και η ανθρωπιά με τη βαρβαρότητα, τη φιλαυτία και την ιδιοτέλεια, ο ορθός λόγος και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια με τον ανορθολογισμό, τις προκαταλήψεις και τους μηχανισμούς χειραγώγησης. Σ’ αυτή τη σύγκρουση είναι η δική μας πράξη (ως φυσική παρουσία και/ή ως έμπρακτη υποστήριξη των προσφύγων στην καθημερινή ζωή) το μέσον με το οποίο βιώνουμε και διδάσκουμε ότι μια ανθρώπινη κοινωνία δεν είναι απλώς όραμα, είναι τρόπος ζωής με τόση δύναμη που μας γεμίζει βεβαιότητα για τη νικηφόρα έκβαση των αγώνων μας. Αυτό δεν είναι ευχή, δεν είναι αισιόδοξη επιθυμία, είναι η εμπειρία μου πολλών χρόνων ως «παιδαγωγού» και συνακόλουθα «ακτιβιστή των δρόμων».

Από τις εκδόσεις Επίκεντρο κυκλοφορούν οι μελέτες του «Αντικατοπτρισμοί της ανθρώπινης κοινωνίας» (2004), «Η υπόσχεση της παιδαγωγικής» (2008), «Οδηγός αντιρατσιστικής εκπαίδευσης» (2011) και «Για τη ναζιστική ακροδεξιά και την πολιτική καθημερινότητα στην εποχή της κρίσης» (2015).

Επίσης, έχει επιμεληθεί και τη σειρά βιβλίων «Παιδαγωγοί της Αλληλεγγύης», η οποία αποτελείται από το «Αγαπώντας χωρίς αυταπάτες» της Edith Biewend (2020),  οι «Επιστολές προς μια νεαρή δασκάλα» του Jonathan Kozol (2021) και τη «Παιδαγωγική της αλληλεγγύης» των Paulo Freire, Ana Maria Araùjo  Freire και Oliveira de Walter (2021). Μια σειρά η οποία αποτελείται από μια άτυπη συσσωμάτωση πολιτών που αποσκοπεί στην υπεράσπιση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας μέσα από πράξεις ανιδιοτελούς αλληλεγγύης.

Ο Βασίλης Φούσκας στο βιβλίο «Το Μελάνωμα της Κύπρου» (2024), με αφορμή των 50 χρόνων από την ολοκλήρωση της επιχείρησης του Αττίλα ΙΙ, με την οποία καταλήφθηκε το 36% των εδαφών της Κύπρου από τις τουρκικές δυνάμεις, σκιαγραφεί τα δραματικά γεγονότα που προηγήθηκαν και ακολούθησαν της εισβολής στη μεγαλόνησο. Η μελέτη του αυτή στρέφεται στο ακανθώδες ζήτημα του Κυπριακού, καθώς εξετάζει και τις πολιτικές που ακολούθησε η ελληνική πλευρά σχετικά με τα γεγονότα, προσφέροντας μια νέα ερμηνεία για τις ευθύνες των ιθυνόντων της εποχής, μέσα από μια συστηματική και τεκμηριωμένη μελέτη σε βρετανικά, αμερικάνικα, τουρκικά, σοβιετικά και φυσικά ελληνικά αρχεία.

Στο βιβλίο «Τουρκικός Ιμπεριαλισμός και Αποτροπή» (2022) ο Βασίλης Φούσκας προχωρεί σε μια ιστορική και πολιτική ανάλυση για τον πολιτικό και οικονομικό σχηματισμό του ελληνικού κράτους και μέσα από τη σύγκριση με την Τουρκία, προσπαθεί να εξηγήσει χρόνιες αδυναμίες και προβλήματα που ευθύνονται για τα σημερινά αδιέξοδα που βρίσκεται η Ελλάδα και κατ΄ επέκταση και η Κύπρος. Τα τελευταία χρόνια οι τουρκικές απειλές εναντίον των δύο χωρών έχουν πολλαπλασιαστεί. Και το ερώτημα που εύλογα δημιουργείται είναι κατά πόσο υπάρχει τρόπος οι δύο χώρες να ορθώσουν το ανάστημά τους και να ασκήσουν μια δυναμική πολιτική απέναντι σε μια χώρα που όλο και περισσότερο τις στριμώχνει στη γωνιά.

Στη μελέτη «Η Αποσύνθεση του Ευρωατλαντισμού και ο Νέος Αυταρχισμός» (2020) ο Βασίλης Φούσκας μαζί με τον Γκοκάυ Μπουλέντ υποστηρίζουν ότι οι κοινωνικές και οικονομικές κρίσεις αποτελούν καμπύλες μάθησης τόσο για τους απλούς ανθρώπους όσο και για τους δημόσιους διανοούμενους, και ιδιαίτερα τους νέους. Μόνο τότε η ταξική εξουσία αποκαλύπτει την πιο άσχημη φύση της, ασκώντας τεράστιες πιέσεις σε κοινωνίες και οικογένειες. Η βασική αιτία του δεξιού λαϊκισμού και του ρατσισμού δεν πηγάζει από την κοινωνία των πολιτών και τις στάσεις του καθενός από τους πολίτες, αλλά από τους ελιτιστικούς θεσμούς και την υψηλή πολιτική του υπερατλαντικού κόσμου, ο οποίος βρίσκεται σήμερα σε σοβαρή κρίση και παρακμή, εξαιτίας της παρατηρούμενης μετατόπισης της παγκόσμιας ισχύος προς τις ασιατικές οικονομίες.

Στο έργο «Ελλάδα, Παγκοσμιοποίηση και Ευρωπαϊκή Ένωση» (2015) ο Βασίλης Φούσκας και ο Κωνσταντίνος Δημουλάς, συνδέουν το «παγκόσμιο» και το «τοπικό» με το «ευρωπαϊκό». Εξετάζουν τα οικονομικά, γεωπολιτικά και ιστορικά θεμέλια της τρέχουσας ελληνικής κρίσης χρέους που απειλεί όχι μόνο τη συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και ολόκληρη την αρχιτεκτονική ασφάλειας του Ευρωατλαντικού κόσμου. Αναγνωρίζοντας το «πρόβλημα χρέους» ως ένα από τα «εκ γενετής σημάδια» της Ελλάδας καθώς περνάει διαχρονικά από το ένα αφεντικό στο άλλο, αμφισβητούν τις μισές αλήθειες σχετικά με την τρέχουσα κρίση χρέους στην Ελλάδα και στην Ευρωζώνη.

Ο Λεωνίδας Χατζηπροδρομίδης ανήκει σε μια κατηγορία διανοουμένων που τείνει να εκλείψει από τον δημόσιο λόγο της χώρας.

Πρόκειται για το σπάνιο εκείνο είδος που δεν διστάζει να πάει κόντρα στο πνεύμα των καιρών, στο Zeitgeist της εποχής.

Το απέδειξε με τα κείμενά του την εποχή της Γιουγκοσλαβικής κρίσης, που ήταν μια ανάσα ορθολογισμού στην παράνοια μιας χώρας που αποθέωνε τους «Σέρβους αδελφούς» και έκλεινε τα μάτια στα τραγικά γεγονότα στο Σεράγεβο, τη Σρεμπρένιτσα και τόσα άλλα μέρη.

Ένας από τους σημαντικότερους μελετητές του λενινοσταλινισμού και της ιδεολογικής πλευράς του μαρξισμού στην Ελλάδα, ο Χατζηπροδρομίδης, παρά τη βιωματική του σχέση με την Αριστερά, που του κόστισε πολλά χρόνια διώξεων και φυλακίσεων από τη δικτατορία των συνταγματαρχών, δεν δίστασε να τοποθετηθεί με σαφήνεια, και με διανοητικό θάρρος και γενναιότητα να γράψει: «Ο Μαρξ ανήγαγε ως πρωταρχικό παράγοντα τον οικονομικό και υποτίμησε τον παράγοντα εξουσία. Επίσης για τις ανάγκες εκλαΐκευσης των ιδεών του απλούστευσε την άνοδο του προλεταριάτου στην εξουσία, και την κατάργηση της ταξικής προϊστορίας».

O Χρίστος Κ. Χριστοδούλου αγαπά ιδιαίτερα την ιστορική έρευνα. Τα βιβλία του αφορούν κάποιες ξεχωριστές προσωπικότητες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στη σχέση Ελλάδας – Τουρκίας.

Ξεκίνησε από τους αδελφούς Μανάκη, τους πρώτους κινηματογραφιστές των Βαλκανίων.

Ακολούθησε ο Εκδότης Ιωάννης Βελλίδης. Ήταν μια μυθική μορφή της ελληνικής δημοσιογραφίας, εκδότης των εφημερίδων «Μακεδονία» και «Θεσσαλονίκη», που γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη κατά τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας και κράτησε μέχρι τέλος τους πατριωτικούς οραματισμούς του, τη βενιζελική προσέγγιση φιλίας και συνεργασίας με την Τουρκία, αλλά και τις υλικές απολαύσεις του καιρού του.

Το τρίτο βιβλίο του ήταν για έναν άλλο Σαλονικιό, τον Μουσταφά Κεμάλ. Ο Κεμάλ δεν ήταν γέννημα της Τουρκίας. Η Τουρκία είναι γέννημα του Κεμάλ. Ο Κεμάλ είναι αυθεντικό προϊόν του κοσμοπολίτικου περιβάλλοντος της Θεσσαλονίκης και του ευρωπαϊκού διαφωτισμού. Είναι ταυτόχρονα τέκνο μιας πολυεθνικής αυτοκρατορίας, της οθωμανικής, και μιας πολύ κρίσιμης ιστορικής στιγμής: της αφύπνισης του εθνικισμού των λαών που τη συγκροτούσαν. Κανείς δεν είχε ασχοληθεί με εκείνη την περίοδο. Ούτε οι Τούρκοι ούτε οι Έλληνες.

Όσο για τον Χασάν Ταχσίν Πασά, κανείς δεν ήξερε μέχρι που κυκλοφόρησε το βιβλίο του τίποτα παραπάνω για τον άνθρωπο αυτό, παρά ότι παρέδωσε τη Θεσσαλονίκη αμαχητί στον ελληνικό στρατό. Κάποιος έπρεπε να επανορθώσει μια αδικία απέναντι στον Αλβανό Οθωμανό αρχιστράτηγο που έδωσε τέτοιο έπαθλο στην Ελλάδα.

Το τελευταίο του βιβλίο αναφέρεται στον Ιμπραήμ Εντχέμ Πασά έναν αληθινό, φανατικό μεταρρυθμιστή, σε μια χρονική συγκυρία κατά την οποία η ανανέωση κι ο εξευρωπαϊσμός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν κυριολεκτικά ζήτημα ζωής ή θανάτου για τη χώρα. Η ιδιότητα αυτή σε συνδυασμό με το υψηλό επίπεδο των σπουδών του, τον κοσμοπολιτισμό, την ευφυΐα και την εντιμότητά του τον κατέστησαν απαραίτητο βραχίονα όλων των πολιτικών και κοινωνικών κινημάτων της χώρας. Ακόμα κι αυτών που είχαν σχέση με την Ελλάδα.

Διαβάστε συνέντευξη του συγγραφέα στο https://diastixo.gr/sinentefxeis/ellines/5972-christos-xristodoulou